ABORTION (NAU THLAKNAK)

Tongfang hmeltheihnak,

Kan ram uknak khal a tha so vivo thlangih mipi in ramkhelh thuhla zalen zetin kan rel ngam ve thlang. Sinan, khawthim memmem lak ihsi khaw-eng hmu hruak kan si ruangah theihnak tawdam kan tlasam nasa. Ca kan vun siar tinte’n tongfang thar kan tong leuhleuh, a mik a mak rak theih dah lomi an si cun thinlungluhnak a mal duh zet.

Radio ngai, thuthang siar, cabu siar, titi thunuam relnak tivek khalah miin political tongfang lamdang deuh an run sal hin kan hlo tum mai. Politics lawngah a si lo, zirthlurhnak dang khalah tongfang pakhat hin anmah zawnte cio ah duhsan bulce an rak nei vivo. Cumi thei lo cun kan casiar man a hla thei lo.

Ka hawl bantawk tete ramkhelh tongfangpawl (political terms), A, B, C,… ti’n dictionary vekin a sangsangte’n run ngan vivo ka tum ding.

Abortion

(Nauthlak Siannak)

Nitlaknak ram lamah politics khawvel ih elawknak thuhla buaibai zet suaktertu pakhat a rak si. Milai pakhat ih bulpak duhhril theinak le Christian sakhua zirhnak karlak ih khitawknak tumpi a si fawn. Soviet Union tiih kan rak kawh theumi USSR (Russia) ram tivek ahcun sakhuanak an lavawng tuk loih tluang zetin an hmang thei mai. Nau hmehthlak hi fahrin tamtuk ding suatnak(birth control) hrangih hmanmi cindan pakhat a si. Nitlaknak ram lamih an el-buaiawknak san pahnih in a um.

A pakhatnak cu minu pakhatin fahrin a duh maw duh lo timi ah a bulpakin thubawhcat theinak vo nei ve ding ti hi a si. Cucu milai pakhat ih khuarel canvo(natural rights) lakih pakhat a si ve tiah an ruat. Khatlamah, a suak hrih lomi naute cun milai pakhat si ve dingih canvo a nei ve timi a rak um fawn. A pahnihnak cu Roman Catholic sakhuanak in rampi daan le dun ah huham na tak a rak neiih, RC daan ahcun nauthlak cu a zarh fawn. Italy, Ireland tivek Roman Catholic hliahkhuh rampawl ahcun nauthlak cu daan in a siang lo bembem. Kan ram daan khalah, nunhar ruangah maw duh hrim ruangah maw, nauthlak an um a si ahcun sualbuar daan pukma 312 vekin kum sarih tiang thawngthlak simaw, sumfai ih cawhkuan simaw, asilole hremnak a pahnih khal a si thei. British ahcun 1968 kum ihsin nauthlak siannak daan an tuah.

American ram vethung ahcun nauthlak siannak thuhla hi a sosangbik mi thubuai a tling ban. 1974 tiang cu nauthlak theinak thu thlawn pehparin federal daan a rak um lo. (Federal daan timi cu ramthen pakhat cio ih mah le daan an neih celcel mi tlunah rampum huapih thlun tlang vualvo dingmi daan a si.) Mah le ramthen cio ah a cuk a pak le remti dandan ih rak hman men a si. 1973 kum ah Tlangsuak Thuthenzung sangbik in Rose V. Wade ih thubuai a relcatsak hnu ihsin federal daan ah a rung tel fang.

*Sanzul daan tuahmi ciocio hmanah leitlun ram dangdang kan bangaw lo celcel thluh. Zalen zetih siang an tam laiah, fifik tak le ralring fahranih daan tuah ram an tam zet ve. Thimnak ah ram hnihkhat kan vun bih duak pei. East Asia Ram Hrekkhat ih Nauthlak Siannak Dinhmunpawl (1,2,3,.. tivek hminsinnak ih sullam cu table hnuaiah simfiangnak a um)

Ram hmin      1          2          3          4          5          6          7

Brunei           Yes     No       No       No       No       No       No

Cambodia     Yes     1st       1st       Yes      Yes      1st       1st

China            Yes     Yes     Yes      Yes      Yes      Yes      Yes

Hong Kong   Yes     2nd     2nd      2nd      2nd      No       No

Indonesia      Yes      No       No       No       No       No       No

Japan            Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes

North Korea Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes

South Korea Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes

Laos   No      No       No       No       No       No       No

Malaysia       1st       1st       1st       No       No       No       No

Mongolia      R         R         1st       1st       1st       1st       1st

Myanmar      Yes      No       No       No       No       No       No

Philippines   Yes      No       No       No       No       No       No

Singapore     Yes      2nd      2nd      2nd      Yes      2nd      2nd

Thailand       Yes      Yes      Yes      Yes      No       No       No

Taiwan         Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes   Fiangfel lo

Vietnam       Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes      Yes

1 = Nui’ nunnak hmu dingah

2 = Taksa tontaih ruangah

3 = Thinlung lam damcak lo

4 = Pawngsual/sualpi mi nunau

5 = Thihp tham natnak ruangah

6 = Nunhar ruangah

7 = Nu ih ngennak ruangah 

1st =  zarhkar malte siar lawng pai mi naute (pum sungih nau note lai)

2nd =  zarhkar siar tma deuh pai zo mi naute (hrin cu naih hrih lo)

R = daan cun a kham ih thuthencat dan ah a thumaw

# Ziang san le vang ruangah ti um loih nauthlak siang viahviah rampawl cu China, North Korea, South Korea, Japan,  Vietnam, Bahrain, Iceland, Netherlands, Spain, Sweden, Albania, Belarus, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Czech Republic, Georgia, Hungary, Latvia, Lithuania, Macedonia, Montenegro, Russia, Serbia, Slovakis, Slovenia, Turkey, Ukraine,  Canada, United States tipawl an siih, adang hmuahhmuah ruangah sun nauthlak siang na’n Nui’ ngennak ruangih siang lo rampawl cu United Kingdom (Northern Ireland tello in), Taiwan, Israel, Lebanon, Moldova tipawl hi an si ve.

written by 

JC Kip Ling (Klirlungz)

TUARNAK PHEN I THLAWCHUAHNAK

Serhsat in ka rak um hlanah khan cun kan kaltak tawn i, ka hrangi na ka ruahpiak mi ka theihthiam khawhnak hnga serhset i ka rak um hi ka hrangah arak ttha cem ko. Cu nun cu, siangpahrang David nun in kan hmuh khawh. Nunchimhnak/vuakvelhnak thuhla hi Hebru cakuat ah kan hmuh khawh. Asi, ahman nunchimhnak kan titik ahhin atthalo lei hi akhihhmuh tlangpi tawn, Asinain tthate in hnasik in kan ruah asi ahcun nunchimhnak hi fatak kan sizia fiang tein alanghtertu hmanrua pakhat asi ve. Na dawtmi na fa cu ahrangah thittha asi ti na theih ruangah na sik, na velh tawn asi ko lo maw?? Na innchak thlangpa fa le cu zeitluk hmanh in sual ko hna hmanhsehlaw na vua in na bengh hna ka zum lo, zeiruangah, sual kha ahrangah thiltthabik asi maw? si hlah!! Asianin an mahbantuk tho misual asi mi na fa le cu ziah na vuak ngam bik!!, mahhi zawnte hi a poimawhnak hmun a(point) te cu asi, fa sinak tak atarlangtu cu nun chimhhrinnak kan tuar, kan ton kha arak si tawn.

Pathian nih kaltak cangmi bantuk in nai thei tawn asi ko lo maw?? Na pasal, na nupi na lungduhning zong theng tein an um lo caan a um tawn asi ko lo maw?? Na fale biattha ttha na cawnpiak cuahmah lio hna ah an sual tthiamtthiam tawn asi lo maw?? Ngandamnak na haltawn asinain bawrsawmnak nih an tlak tawn asi lo maw?? Zumlo mipawl na mithmuh le na hnatheih ah atthangcho utmat lio caan ah kan nih Amah zumtu, anung Pathian zumtu kan si va si kaw, zeiruangah kan re atheih khun tiin na lungthli tein nai ceih tawn asi ko lo maw?? A sihrim ko, asinain mahhi te hi na van theih dingah ka duh mi cu, kan Pathian, kan hrangah tthabik in khau akankhanpiak tawntu nihcun, vawlei nuamhnak nak in zungzal nunnak, vannun neitu si dingah a kan duhsak deuh tihi na nunnak cu attangnuam ah van i hngat tthan dingah kan sawm tthan.

Pathian nih kaltak cangmi bantukin nai theih cang a um tawn asi maw?? zeiruangah dah? Na nun kha tthatein van zohnolh tthan tuah vanlam na kaltak cang, Amah nih akan tak si loin amah Pathian lam asi lomi lam na zulh, na kal ti kha i thei!!. Keimah ahhin um zungzal uh, cuticun kei zong nan sinah ka um ve zungzal lai ati. Nanmah sinah ka um zungzal lai ati lo, Amah ah um zungzal dingin akan ti. Na pasal, nupi, fale si hnaseh na duhningin an um lo tiin thla na cam tawn, an ka let lo tiin na vuitawn asi lo maw?? Na nun kha van i zoh tthan hmanh na pasal, nupi, fale kha Bawipa duhzawng cawnpiak ttha na fahbal hna maw?? Na thinlung thurhnawmpi he na thlacam tawnnak kha an leh nai zum maw?? Midang si loin nangmah thengte kha an zawn naruahtuk mi hna hrang i Pathian rianttuannak khamtu/ daltu na si ti kha i thei!! Nangmah le nangmah kha i fiang law, Bawipa hmaiah sual chirin ngaihthiam halin na herh hmai si kha ka van chim duh.

Ngandamnak hal in bawrsawmnak nih an tlakbuak asi lo maw?? Curuangah cun na vui tawn i, na phunzai tawn asi lo maw?? Ngandamnak an pek lio i na nun kha van i zoh tthan hmanh, mi bawrhsawm pawl, damlo pawl nehsawh in, an hrangah bawmtu na si bal maw?? Bawipa hrangah na ngandamnak nun sunglawi kha na pe siang bal maw van i ruat cikcek ve tuah??

Vawlei rumnak le nuamhcennak duh ruangah rumnak na hal tawn, asinain na hmuh lo, an pek lo ruangah na vun tawn asi lo maw?? Na van i nuamh deuh hlek men ah Amah na philh colh, ahnung n achit colh, Amah nakin duhdeuh mi neih ruangah ningzah mualpho zong ruat ti loin na nun na hman tawnnak kha van i ruat ve tuah. Hi thil vialte kan duhning si loin kan duh lo zawng i a van phan zungzal tawn mi hi zeidang ruangah si loin, hi vawleicung caan tawite kan um chungi vawlei thilpawl ruangi Amah kan hoitak hi a kan siang lo, tuarin rum tawn hmanh usih law, cu harsatnak ralahcun thlawchuahnak, van thlawchuah sunglawituk mi akan hmuhsak ruangah kan tuar hi Bawipa nih akan sian. Cunihcun vannun akan khawhhmuh zungzal tawn, Bawipa cu thangtthat in um ko seh.

NA PATHIAN KHA MINIH ZEITIN DAH AN RAK HMUH VE???

Zumtu tampi kan nih pawl cu mah le mah thiam ai coter cop mi kan tam/ai holhkanh kan tam cucu zeidah asi tiah cun, "Vawlei i a ummi, khuasa mi kan si bantuk in, felthlu khawh asi lo, asi kho hrim lo"tiin kan i holhkanh tawn. Asinain Daniel nunzia le cungcang kha kan van zoh tthan tikah cun thil asi kho mi an si zia fiang tein kan hmuh khawh.

Siangpahrang Daria chan lioah  Daniel cu siangpahrang nihcun aram chungi hruaitu bawi pathum hna lak i pakhat ah a chiah ve. Mahbantuk dinhmun lio caan i Daniel dinhmun kha a tu i kan ramhruaitu cheukhat lebang he cun a tah i tahchunh dingtlak hmanh khi an rak si lo, cutluk khin dinhmun ttha le sang i rak um kho ve mi arak si. Cubantuk tiang dinhmun ttha le sang mizapi nih an ttihzah mi dinhmun i a um ko hmanh lio ah cun afellonak le apalhnak hi apelpawite hmanh an hmuh mi a um lo, hi nun hin thinlung a va khawih hringhran dah..!!!. Bible nih acungcang a chimnak zongah"Thilti khawhnak bik, tthatnak bik" deuh aneih zia kan hmuh khaw ( Danl. 6:3).Bawi dang pawl le nawlngaihnak neitu tthenkhat pawl nihcun heh tiah cun a sualnak hawlin an ziao lengmang, asinain asualnak cu an hmuh kho hlei lo. A pindan chung laili i, athlacam tawnnak hmun lo zongah, arianttuannak le a khuasaknak hmunkip ah a fel, zumhawk tlak tein aum, a tlamtling ti kha kan theih khawh/ kan hmuh khawh. Siangpahrang Daria zong nih Daniel mizia lakin a Pathian cu " PATHIAN NUNG " a si ti arak theih khawh cawlh ve (6:21). 

Kan pawngkam zumtu siseh, zumlotu sihnaseh, hipawl hna nihhin kan PATHIAN hi zeitindah an rak hmuh ve hnga tiah na ruah???

Asinain kan nih belte hi cu kan nungning hi na ruatbal maw..!! kan sualnak kan palhnak, kan tlinlo nak pawl hna hi cu ralkhat men hin hmuhkhawh an si tawn. Kan tlu i kan tho, kan tlu tthan i kan van tho tthan tawn, cuticun midang hrangah nung ve manh ti loin, kanmah le kan nunah kan rak buaitawk emem tawn. Ba-al hmai i akun lomi Pathian nih torlecheng aneih hna tihi kan theih aherh. Kan nih teloin A umkho tuk ko nain, zaangfahnak in khamh si dingah akan sawm, akan duh!! Tluk le thawh ai karlakthlak zungzal mi kan si peng ahhin cun, Pathian ramhna hi  phan kho loin kan umsual lai tihi ava phan um hringhran dah!!!! Pa le fa, chung le khar hmanh i remkhawh ti lonak hivawlei anchedong ahhin kan theihkhawh chungin kan mah le khamhnak hrang cio khawrkhawh kan i zuam nasat a herh. Thawngtthabia chimtu rinum le ttha zong si ko hmah usih law, kan pawngkam ummi nih kan sualnak, sawisel ding a kan hmuhchung ahhin cun, kan nunah fimhring tein kan nun kan i checkfel/ zoh  tthan kan hau thei tthan hna usih.

Cung Pathian nih in thlawchuah ko hna seh nan dihlak in.