Wednesday, November 23, 2016

Scientist Stephen Hawking nih kan vawleipi dinhmun achim ning

Stephen Hawking nihcun, “kan vawleipi sik le sa caktukin mu le mal zong nei hleng loin ai thlencaktuk ning pawl, kan khuasak cuahmahnak vawleipi  kan thurhhnawmhter ning le kan rawhter  ruangah  kan vawleipiah na men loin rawhralnak aphan lai, atu zawngah upa cu chim lo hngakchia chuakte hmanh nih theihkhawh in a um cang. Kan vawleipi chakleikam hrimhrim hmanh ahlani asining tawnte hmanh si kho ti loin cuhlan dinhmunnak in Degree Celsius 2 tamin alumchap ning pawl sis eh, vawleicung i  Cobon atam chin lengmang pawl ruang zongah siseh, kan vawleipi dinhmun hi thlingza ṭihnungza asi ko cang. Tuhnu aralai dingmi kum 1000 chungah asi lo hmanhah cunak hnung deuh zong cu asi kho men, cutikahcun mivialte thihthlu khawh viarnak vawlei chiatnak aphan kho tiin zumhnak zong anei fawn. 

Pakhat achimṭhan mi cu, minung pawl nih fimnak le thiamnak kan neihmi pawl zong hi kan mah le kan vawlei pumpi hrangah rawhter simaw, rawhnakah hmangtu si loin, kan vawleipi airawk dingmi vengtu le kilhkamnak tuah si dingin kan i zuam, kan hmanthiam aherh. Tuahcopmi fimnak, robot tibantuk, nuclear ralthuam sersiamnak tibantuk pawl hi kan khap i kan dinhtak ahau, hibantuk pawl hi vawlei rawhnak lakin le minung pawl hrangi rawhralnak aphan khomi lakah vengtu(security) an ruah. Asinain, hibantuk lei i ṭangcho cuahmahmi fimthiamnak pawl hi kan hmanthiam lo i kan luar chinchin asi ahcun hi kan vawlei pumpi nihhin namen loin atuar hrimhrim lai. Acukarlakah, ram tampi nihcun robot  minung bantukin ral ado kho mi hehtiah tuahkhawh hmaisatu an i cuh, an i zuam. 

Vawleipi nihhin rawhralnak avanphaktaktak tikahcun, vanlei boruak(space) hna ahkhin umnak hawlin kan vak kan vai, kan phar kan kio ahau te lai i, minung pawl hi kan malhvair lonak hnga, hmun kan hawl aherhte lai ati. Kan vawleipi nihhin second, minute, nikhat hnu nikhat in airawk cuahmah, kan sik le sa zong nih mumal fumfe set zong an nei kho ti lo, asinain, Stephen Hawking nih thilṭha(positive) avan chimmite pakhat cu aliamciami kum 50 in tuchunni tiangah kan thinlungput ning siseh, kan fimthiamnak nasatukin aṭhancho ning belte lunglawmhawk ngai asi ko, asinain kan fimthiamnak belte cu kan vawleipi le kan damnak caah sunglawitein minung nihhin hmang cio khawh kan i zuam ahcun, zeitluk sunglawi khi dah ava si chinchap hnga tiah abia adonghter. 

Karuahnak tlawmpalte ka vun chap ve lai: 
Vawlei mifim mithiampipi hna nih,  an neihmi fimnak zong cu sersiamtu Pathian nih apekmi hna an si dih ko, zeidinhmunah set ahdah kan um timi cu an minung fimthiamnakin aphakkhawh tawk cun ani dothlat sek ve, an hmuh an theihmi pawl hi mivailte caah hlawknak, ṭhathnemnak le ralrinnak akanpetu an si. Mivialte ka van titikah ahleicein kan nih zumtu caah ka van chimuar duhkhunmi cu: kan cathiangnih achim bangin  acahnak, aṭhawnnak copin ai rawk cuahmahmi vawlei, kumhlun lo ding vawlei ah atlawng alengmi, khua asami kan si, kan chan hi chanchia asi caah caanṭha nan hmuhmi poh hi sunglawitein hmankhawh i zuam uh tizongin kan cathiangnih akan chimh rih fawn, a hohmanh akumhlun dingmi kan um lo, kan nunnak zong ruahlo piin chumloh bangin miṭhep karah alak dup ko, cunun aneitu kan si kan i theih i, caanṭha kan neihmi poh hi, Bawipa hmai kan phak tikah kan hmai a kan hngaltertu asi khawhnak hnga lungfimtein thilṭhalo mertak ngamin aram le afelnak hawlhmaisat cio i zuam ko hna usih.