MINUNNAK TAMPI A CHANHTU AUSTRALIA PASAL T'HA (DON RITCHIE)

Mi 160 reng lo thihnak in a chanhtu Don Ritchie nun hi  a ropiin a ngaihsan umtuk hlei ah zohṭhimh a tlak ngai mi pasalṭha  asi fawn, phak tawk tein,tawite in a tuanbia hi ka van ṭialve hnik lai.... Don Ritchie hi June 9, 1926 ah khan Vaucluse Sydney, Australia-ah a rak chuak. War world II- lio ah khan Royal Australian Navy zongah arak ṭuan bal mi asi. Don Ritchie hi pa zaidam  le pa ngilnei takmi asi hi i, midang hrangah a pum ai pe ngai mi asi fawn. 

Kum 1964 ah khan Royal Australian Navy rianṭuannak in aidin i, mi tampi zeimawzet mah te thah (Suicide) aitim mi pawl nih an kal tawnnak hmun lungpang sang ngaimi, tipi kam ah cun a nupi fanau le he cun khua a sa mi asi. *Australia ram i hmunnuam ngai asi mi, Watsons Bay pawngah lungpang sang ngai mi, Gap-ah cun mi beidong pawl le nun beidong pawl cu cuka lungpang cung sang cun a zung tawn(suicide)  ti asi. Don Ritchie nih hin cucu a theih tikah, cu lungpang sang i thih duh i zuan ai tim tawn mi chanhchuah cu ai tim me a mission, a rianṭuan a target lian cem cu asi. A theih khawh chungin mi beidong pawl chanchuah rian cu a ṭuan tawn ti asi. " Voikhat cu tleirawl kum 19 mi hrawng hi cu lungpang sang cun zuan thlakding cun a par lei cu a hei pan hi a par ah cun a dir ti asi, daite khin thawng nei lo cun ka hei panh zialmal i, cu tleirawl pate cu ka chawnh i, asinain zeihmanh aka let lo".

A umnak pawl siseh zuanthlak ai timh chan pawl cu ka van hal chih, asinain a holh duh hlei cuang lo, a par lei  azim lei cu a hei panh deuhdeuh fawn, kan innah lakphak maw beer hna na ding duh maw? tiin ka sawm ṭhan i “Aih” ti khin bultan nawn khin a van ka leh, cuticun a mah lei cu tlawmpal tete cun ciomo te cun ka hei panh deuhdeuh ve, a ralrin lo lioah ka bawh hnawh i ka thlaih i, cuticun kan innah ka lawipi, cuticun lakphak hna ka dinpi, nazi cheu hrawng cu kan i kawm, bia ka ceihpi hnu ahcun a thinlung zong cu a van i thleng i, it hah duhnak thinlung a neih mi zong cu a van ṭhulh ti asi. Hi tleirawl hi kan inn pawngah aum colh i, ka tule pawl he lente an i celh tawn”  tiin Don Ritchie nih cun tihin a van chim.*Don Ritchie nih hint hah ai timmi pawl a chanchuah ning hna bik cu an hnung leiin thawngnei lo tein, daitein a pel hna i, ṭhenkhat pawl cu an zumhlo lio ah atlaih tawn hna, cuticun an innah akal pi tawn hna i, lakphak, ei le in ṭhate in arak zohkhenh hna hnuah tlamtling tein, felfai tein a cungcang thu hi a halt awn hna ti asi. Cun, bomhkhawh zawn aneih phawt ahcun bomh dingin kai ready zungzal tiin a chimh tawn fawn hna ti asi.

*Don Ritchie nih cun ," Na thinlungah bomh duhnak a um ahcun bom zungzal ve tawn hna. Biakam nem le zaidam te nih hin  thil a ti khawh  zia ka theih fiang cang a ti. Cun, chimtu si loin ngaitu si hi tam aṭhatzia ka theihfiang tuk cang tiah a ti fawn. Mi bawmtu kut a hlutzia fiangtuk in a ka theihter fawn. Ka timh bik mi cu i thah (suicide) an i timh nak a ruang le a chan fiangte i theih le cuhmun cun chanhchuah khawh cu kai timh mi le kai zuam bik mi cu asi tiah ati.  Ka phak khawh tawk tein fuihnak thu ka chimh tawn hna. Beidong men lo ding le hmailei (future) ceunak le lunglomh nak nih an rak don ve dakaw tihi ka chimh tam cem hna tiah ati. Nang zong silaw, thah aitim mi cu hmu ve law cu, na zoh liam menmen cu ka zum ve lem loh tiah a van ti fawn. Na thinlungah chanhduhnak thinglung na nei ve hrimhrim lai ti hi ka zumh. Cu bantuk cun na bomh ding cun na cawlcang ve hrim lai ti zong ka zumh tiah ati fawn. Hika hmunah hin mah le mah thah ai timmi mi tampi an ratawn. Hi hmun a um chung cu mah te ai that duhtu hi an um zungzal ko lai ka zumh” tiah achim chap fawn.

*Don Ritchie nih hin nunnak 160 leng chnhmanh in ai chim le a ngaingai teah cun a mah hi mi tangdor le miphawrhlawt hmang mi asilo tikah mah le mah i porh duhmi asilo tikah mi nunnak a chanhmi pawl hi hi lawng hin a chim cu asinain angaingai i a chanh mi hna zate hin a chung le chim ningah cun an dihlak in van rel ngai ah hin cun   mi 400-500 karlak hi cu an si ṭheu lai tiah an chim thung. Zeizat poh cu  va chanhchuak sehlaw, a ropiin a ngaihsan umtuk hrimrhim, hi bantuk zangfahnak nun in a khatmi le nun ahlut zia atheithiamtu, zohṭhim tlak mi kan neih hi. A chanchuah mi hna lak i  pakhat nih cun lomhnak biachim nakah  Angel cunglei in  niceu nih  a chunh ceu mi a tleu dawh ngai mi hmanthlakte cu a pek. Chu Angel hmanthlak teah  cun , 'Angel kan pawngah a um zungzal’ ti ai ṭial  ti asi.

*Don Ritchie nih hin a ralṭhat ruangah le midang nunnak tampi a chanh hna ruangah kum 2006 ah khan ' Medal of the Order of Australia' cawimawinak arak  dawngtu asi. Kum 2010 ah khan a nupi he  'Citizens of the Year' an don fawn. Kum 2011 ah khan 'Australia's Local Hero' cawimawinak ah arak dong fawn. Miralṭha, miteima, midang hrangah nun pumpe ngamtu le pasalṭha Don Ritchie cu kum 2012 ah khan kum 83 mi siin hi vawlei harsat nak le a khual tlawnnak hmun in zumhawk tlak tein zungzal hremnak hell mei hlipi kal dingmi thlarau tampi Bawipa sinah hruaiin a caan a hman hnuah  A hrang i a ṭuantawn mi a Pathian sinah hna ngam tein ai din ve. Australia hrangah zeitluk i minṭhatnak dah asi hlei ah zeitluk khindah an vai i uan lai zeitluk ropi le sunglawi,  zohchunh hi a va tlak hringhran dah.

SAHRANG

Bible Cang: (Biathlam 13:8)

“Vawlei cungi a um mi vialte hna nih amah cu an biak lai, sihmanhsehlaw vawlei ser hlan in nunnak cauk chung i an min ṭial asimi hna nih cun an bia lai lo, cu nunnak cauk cu thahmi Tuufa ta kha asi”.

Tulio ngai hi cu aw!!  Sahrang thu le hla chim  neuhneuh hi  a um he a kaih ngai ve ko tiah ka ruah, mah he hin ai zul deuh ruangah tlawmpal tein van zoh ve hnik usih sahrang timi he peh tlai in. Sahrang a vulhtu le a zohkhenhtu, abuaipi tu hrangah cun ṭihnung le hrang ngai tak cu an rak si hrim ko. Asiah sahrang cu zeidah asi? Zeidah kan theih lai tilei pang van chim kai tim lo, sahrang kan buaipi ning tu deuh tu  hi asi.  Kan mah le kan mah hi kan i ṭhih le, ṭihnung tuk hringhran mi asi tiin heh tiah kan vai i ṭhih hoi cu aw, a cheu le bang nih cun pumpelh khawhnak hnga tiin heh tiah kan mah theihnak le kan hmuh ve chun hin luatnak lam hlawl in aphar in kan  vai i phar ti uh sih law kan chimsual men lai lo dah tiah ka zumh, curuangah hi ti zawng hin van ruat  t'i u sih law a t'ha lai dah tiah ka ruah.

Sahrang hmai i kun ding pawl cu, Tuu Fano Nunnak Cauk chungah ai ṭialmi mi an si ti, Bible nih faingte in a kan chimh, rak ṭih i, ralring nawn i rak um,rak i timhtuah  zong khi asi lem lo,  Nunnak Cauk chungah ka min a cunga ve hnga maw ti deuh tu hi kan buainak ding deuh tu khi asi. UID, Obama care ti hrawngah khin chetlekhei tiin tong pa phurin rak phur duh lem hlah, zeitluk in va duh lo hmanh law, Nunnak Cauk chungah na min ṭial asilo i. A cuan ṭung lo ahcun  cuaithlai nak hmun an tling ṭhiamṭhiam lai lo ti hi thei ko.Cu vialte nak cun kan mah le pulpak cioah hin kan i chuahpi mi Sahrang tu hi khuaruahhar pi deuh u sih law, a fuh deuh hnga lo maw?? . A van phan ding cu a caan teah na duh si maw duh lo si maw avan phan  ṭhiamṭhiam te ko lai, thuh le relh khawh zong  asi hlei lai lo,  Nunnak Cauk chung i min ṭial lomi poh cu cuaithlai hmunah an tling kho lai lo, an buk kho hna lai lo tizong cu fiangte in A theihcia asi. Caan dongh ni  i, sahrang nak cun a tu i kan chungah, kan nunnak i, a ummi sahrang hi, buaipi  deuh ding dahaw asi, na ruat bal maw?? ṭha tein van  ruat hmanh!! kut le chalah chinchhiahnak  kan ti maw!!! Kan chung i  sahrang heh ti  i a cangvai mi hi hrang nawn in kan kut le ke taksa dangdangah aduh tharek i cawlcanghnak ah a hman chungah hin cun na kutah cu chinchiahnak cu a um tiah ruat ko.

Chuahsualnak thil ruahnak hlir i, na ruahnak na thluak an hman asi ahcun  na calah sahrang chinchiahnak napu ti nak asi ti kha thei ko. Chunglei sahrang nih a duhduh in an hrual khawh, an merhkhawh ahcun cu sahrang chinchiahnak cu na rakput chung diamcang tinak asi cu.!! Buaipi lo  ding deuhtu i hehle mangkheng in kan rak buaipi nak nun hi, ṭhangh a cu tuk zumtu u le nau kan zaten in. Nehhnu i a van phan dingmi cu na luatkhawh i, na chinchiahnak nai put cuahmah mi hlohter dingah JESUH KHRIH THISEN  chuak in arak um cang dakaw,Thlahtu thok in sahrang sal i behchih mi kan sinak  hmun in Tuu Fano thianghlim JESUH KHRIH nih cun A mah cauk chungah kan min a chuan khawh nak dingah KALVARY a van it him, cu a zumtu le ai nunpi mi poh nih cun sahrang hmai  ah  vakun loin Nunnak Cauk chungah kan min ai ṭial khawh nak ding caah arak si. KHAWMHTU nih kan hrang i a nun a kan pek piaknak  tuanbia dawh le a nungmi cu, a langtlang men in cuan ti hlah u sih, arak ram chungah lut a cu cang, lut u sih, i nunpi u sih, kan chung lei i ummi sahrang hi khua nei lomi khur chungah nitin te hin thla zungzal usih

Chu sahrang hmai ah kun ding le kun lo ding cu, Jesuh Khrih ah khin relfel diam in arak um thlu cang i, Jesuh Khrih  chung i, a ummi hna caah cun thiamlo canter hrimrhim a um tilo ruangah  sahrang cibaituk ding nak hmun in a tuthok in kan luat, kan him cang.... Tuu Fano Cauk hmangin  cibai buktu ding le buk lotu ding cu ṭhen viar an si cang. Nehhnu i  na filim khawh nak dingah atuah NUNNAK CAUK CU HAWN IN A UM....!!!! 

AMAH NIH ZEIZONG VIALTEAH A KAN TEHIH DIH (Johan 21:17)

Jesuh Khrih hnungzultu  lakah cun  Peter  kha minung leiah cun miralṭhacem tiah chimhkhawh mi asi, asinain ai palh tamcem mi lak zongah chimh khawh a si ṭhiamṭhiam laidah, Jesuh Khrih athih hlan ah khan cun a hnungzultu nih khan thil fiangte theihkhawh nak hi an rak nei taktak lo, achan cu an zulhmi bik Jesuh nih a auh chan, atidingmi atlam atlin rih lo ruangah asi. An theihnak in Jesuh cu an zulh i, a minung dawtnak in an Bawipa an dawt. Petera nih Jesuh Khrih hrangah athazang a thawhkhawh mi ve cu zeidah asi tiah cun  midang hnakhaw saathmok kha a va si fawn, minung sinak in Bawipa hnungzulh cu sau a deihloh, sau zulkkhawh a rak si hrimhrim lo..

Luka 22:34 ah cun " Jesuh nih a leh ve i, “Peter, tuzanah, amah cu ka hngal lo, tiah voithum tiang na ka tihlan thiang ar a khuang lai lo,” tiah ati. Jesuh Krih nih hin Peter hi a theih fiang tuk hrienghran dah, Peter nih cun amah munung theihnak i ai hngat mi asi ruangah hin hi bia hi a chimnak chan zong cu asi. Hi kan minung theihnak hrim hi cu , phatsan tawk lek asi tihi  fiangte in atharin kan theih a herh. Peter nih khan a theihnak zawnah khan Jesuh Khrih a phatsan kha atiding tak cu arak si ngai ko ziah tiah cun, amah minung theihnak men in Jesuh hnung a zulh caah a minung theihnak kha mualpho hmaisa a herh caah asi. Nang le kei zong hi kan theihnak nak men i Bawipa hnungzultu kan sinak hi cu pharsan tawklek arak si ti hi theih ṭhawn u sih. Bawipa  nih hi kan minung theih i A hnung kan zulh nak nun hi mualpho ter  hmaisat le ralter hmaisat hi a kan duh.

Johana 21:17 "Cun, Jesuh nih cun,  “John fapa Simon, na ka daw maw?” tiah a hal  ṭan hoi. Jesuh nih voithum tiang, na ka daw maw tiah a hal caah khan Peter cu a ngaih achia i, “Bawipa, nangmah nih  ZEIZONG VIALTE  NA HNGALH DIH, kan dawt cu na hngalh hen ko hme cu,” tiah ati. Hi bia ahhin Peter cu awlok chongin a um, "Hi hna nih an ka dawtnak hin nang nih na ka daw deuh maw”?  ti biahal nak voihnih a don tikah, “Asi, Bawipa kan dawt ti kha na hngal” tiin a rak leh lengmang tikah, a voithum nak ahcun a mah alehnak thengte hmangin a hal ṭhan tikah , cuka zawn te ahcun  Peter cu tawp, “BAWIPA  ZEIZONG VIALTE NA THEIH” ti avan hau cang ai!! A theihnak hmun in voithum a phatsan cang, tuzongah a mahtheihnak hmangin kan dawt ti bia a chimh ṭhan sihmanhsehlaw BAWIPA za atirih lo, a theihnak ahcun luhcilh in “Na ka daw maw?” tiah avan ti ṭhan cu teh!!! 

 Cuka hmun ahcun Peter nih cun zeihmanh theih arak neih lo ning le a rak theihnak men cun caansau lo chungte lawng arak deih zia kha  a van i hmu chuak ruangmang cu teh aw, cuhnu cun Bawipa tu hi zeizong vialte theitu  asi ti a van theihnak bak khan anun vialte cu thlenin a van um dih.  Kan theihnak zawn in kan Bawipa hnung kan zulh asi ahcun harsatnak kan cung i a van phantikah  kan ṭang kho lai lo, kan tlu zungzal ko lai, Peter bantuk in “BAWIPA ZEIZONG VIALTE NA THEIH DIH” ti i, Bawipa tunih a kan theihnak hi theihnak dingah kan hman hnu ahcun  kan nun cu tih danglam in  arak um zungzal cang lai.  Na theihnak le ka theihnak pawl hi cu kan hnukcah rual in  adihve ding men khi an si ko. Kan i lio zeihmanh kan theih lo lio caan zongah hman atlak lomi khi an si. Curuangah A mahnih a kan theihnak hi kan i dinhnak si kho sehlaw a va duhum hringhran dah..!! 

Peter, nu hmaiah hmanh i a phatsantu nih cun zeiruangah dah ka Bawipa thih ning bantuk thah nan ka timh kei cu ka Bawipa thihning bantukin thitlak zong ka si lo tiah a ti khawh??  Na theihnak aiin Bawipa theihnak in, an theihnak  tu kha  nanun hruaituah hmang law, cuka ahcun i din tuah, zungzal zungzal tiangin  an thlahthlam siang hrimhrim lai lo. A MAH NIH ZEIZONG VIALTE AH A KAN THEIH DIH. 

************Bawipa nih in thlawchuah ko seh************

HAMAS TAPUNGPAWL NIH ISRAEL PM BIACHIM MI AN HNAWL

Palestinian tapung pawl asi mi  Hamas pawl nih cun Israel Prime Minister Benjamin Netanyahu- nih cun  Gaza-ah a ummi pawl civil mi(tual chungmi) pawl sinah  Hamas- pawl umnak hmun cu zeitik caan pohah kahkhawh dinhmun i a um mi asi ruangah hi hmun lak in i thiarfilim dingah acahnak hna cu an pum duh lo ti asi. Netanyahu biacah cu ralchiat aw asi tiah ati.Pathianni ah khan biakhiahnak  tuah in, Hamas biapuangtu asi mi Sami Abu Zuhri nih cun, "Israel cu i donak tualzawlah a hlawhchham caah, tuah cun lamdang hmangin turhkhuanh akan tim tiah a chim. Asinain mipi pawl thinlung cu a theihna lai lo tiah achim chap fawn. 

Israel PM Netanyahu nih cun Pathianni ah khan Gaza- i  a ummi hrangah a nawl chuahmi hi a phuang chuak, "Gaza- i ummi cu, Hamas pawl nih  raldohnak hmun caah an hmantawn nak hmun inm i thiarfilim viar dingin thawng a thanh hna. Hi pawl hmun hi kan kah dingmi an si, tiah ati. A biachim in sau a rauh hlanah Israel pawl nih  Gaza nihchuah lei an tuknak hnaah nu le fate pathum an thi ti asi, hi hlanah hin nu hngakchia kum 1 mi le tleirawl kum 17 zong an rak thi cang tiah  Gaza health ministry thawngthanhtu, Ashraf al-Qudra nih cu a chim. 

Netanyahu nih cun Gaza-i an i donak cu a herh cencen in hi kan i donak hi kan kalpi a hau lai tiah a chim, "Operation Protective Edge hi kan i timh cemmi tihlawhtlin asi hlanah cun kan i donak hi kan pehpeng rih ko lai i, caan zong sau a duh rih lai, tiah a chimchap fawn. Hi rualah hin an pawngkam asi mi, Lebanon le Syria pawl cu anramri in zanlei i, Israel leiah rocket kahchuah asinak kongah a hrocer colh ve hna. Netanyahu nih cun, "A hopoh, Israel mipawl harsatnak tim i, do ai timtu poh cu ngahthiam khawh an silai lo" tiah a chim fawn.