Friday, February 10, 2017

PATHIAN NI-Le- Pathian ni-Timi- Chimfiannak

Kan Baibal ahhin chimning aikhat, ṭial ning i khat ṭung lomi a um; mah cu, ‘PATHIAN ni’ timi le ‘Pathian ni’ timi a um; ahmasa deuh hi Biakam Hlun holhkam asi i; ahnung deuhta belte hi cu Biakam Thar holhfang asi ve. Ahmasa deuh hi (Hebru) holh cun ‘Yom YHWH’ ti asi i, Mirang Baibal-ahcun ‘The Day of the LORD’ tiin an chiah. Ahmanung deuh hi (Greek) holh in ‘te kuriake hemera’ tinak asi, mirang Baibal ahcun ‘the Lord’s day’ tiin chiah asi. Biakam Hlun ta hi cu cafang nganin(Capital) ‘PATHIAN’ tiin ṭial asi; Biakam Thar belteahcun cafang hramthoknakcem lawngah angan(Capital) in , ‘Pathian’ ti in ṭial asi. Ai danglamnak hi theithiam loin rak umziar afawi te.
Biakam Hlun ta ‘PATHIAN ni’timi holhkam hmanhmaisacemnak cu Profet Amos asi; acauk chungah hin voi (3) alang (Amos 5: 18-20). Judah miphun pawl nihcun caandongh tikah an Pathian ‘YHWH ni’ sunglawi cu avan phan lai tiah zumhnak an ngei; hibantuk ruahchannak ahram aithoknak belte cu theihthiam cu aharsa deuh lai. Ahramthok ahcun aṭha lei kam hoi in ruahchannak neitu an rak si. Samuel chan lioah khan Israel mipi pawl nih siangpahrang an hal; siangpahrang an neih hnu-ah an siangpahrang pahnihnak David cu ropi taktak asi. Pathian nih  Abraham sinah atechinfa pawl umnak dingah tiin arak tiamkamh ciami Tiva nganpi ‘Euphrates’ thok in Egypt Tivapi (Wadi El-Arish) tiangin David singpahrangpa nihcun a uk i; Israel miphun pawl caah an ramkauhnak cem zong asi fawn.Asinabeltein, caan rauh hlanah, David tupa Rehoboam siangpahrang a-ṭuanka-ah cutluk i an ramkau mi cu ai ṭhenphok; khuachak lei cu ‘Israel Ram’ ti asi i; thlang lei cu ‘Judah Ram’ tiin avan i ṭhen thai! 

United Kingdom of Israel & Judah cu hmunhnih ah avan i ṭhen caah cun an mah le mah zong heh tiah an i do peng fawn; culawng si loin an pawngkam hrawnghrangi ram cakpipi an kutthak hnawhnak zong an si fawn. Cubantuk hrimhrim i khuasak cu Israel pawk anengtuk hna caah zeitikni ah maw cun hi ramhnih ai ṭhenmi hi i komh ṭhan dingin beiseinak an nei. Cutikcaan aphanh tikah cun Siangpahrang  asi dingmi cu David cii thlah mi asi lai, anih nihcun Israel le Judah te pahnih hi a uk hna lai  i, lalramthar  adir ṭhan lai. Miphun dang kuttangah umti loin an mah tuhnih miphun dang cungah ro kan rel lai timi cu an zumh fawn. Cutikcu caan avanra dingmi  i an zumhmi cu ‘Yom YHWH’ (the Day of the LORD) tiin an vuah. Mahhihi, nehhnu i avan ra ding tiin an zumhmi le beisei mi cu asi.

Israel le Judah pawl an zumh ning belte cun thil akal kho lo. Annih cu Pathian hmaiah zumhtlak loin an um caah; PATHIAN ni-ah Pathian hremnak hmabakmi asi deuh! An nih nihcun Gentile pawl Pathian nih ahremnak hna ni caah tiin an ruah lioah PATHIAN ni cu anmah lila hrem an i huahnak ni arak si diam. Curuangah Profet Amos nih asin i Pathian bia  phan mi cu phuangchuak in, “BAWIPA ni aa hngahhlangmi nannih mihrut hna, BAWIPA ni cu nan caah  asullam zeidah asi lai? Muihnak asi lai, ceunak a si lai lo. Minung nih a chiandeih a zamtak i vom he an i ton ni bantuk, Inn chungah a luh i vamping a vaun dah i rul nih arak cuk ni bantuk asi lai. Bawipa nih cu khuaci muih ni taktak asi ko lai, Ceunaknak ni asi lai lo;  ceunak um loin amuidup ni asi ko lai,” (Amos 5:18-20). Israel miphun pawl nih an hrangah zalennakni bantukin an i ruahchanmi cu an hrangah ṭahnak ai lingletduk te lai tinak asi cu. (Isaiah 2:10-12) zongah fiangtein acuang fawn.

Profet Zephaniah kha 'PATHIAN ni' chim-uarcemtu lak i pakhat asi ve; curuangah ‘PATHIAN ni profet’ (Profet of the Day of the LORD) tiin mithiam pawl nih an rak chim tawn. Anih nihcun hitihin arak chim, “BAWIPA ni cu anai caah BAWIPA hmaiah daitein um u! BAWIPA nih raithawinak kha atimh cang i a sawmmi hna cu a thianter cang hna. BAWIPA thinhunnak akangh in a kangmi cu nan cungah a phak hlanah le BAWIPA thinhunnak ni nan cungi atlun hlanah i pum tuah u. Ram chungah toidor tein a phung kha azul i khua asami vialte hna, BAWIPA cu kawl tuah u; Dinnak cu kawl u, toidornak lungthin cu kawl u; BAWIPA thinhun ni ahcun dornak nan hmu kho lai lo dahkaw.  Cun BAWIPA nih, “Ka hngak tuah, miphun hna sual ka phawt hna ni kha, hngak tuah. Miphun hna le siangpahrang hna kha ka thinhunnak toih awkah ka lung kaa thlek cang. Vawlei hi a dihlak in ka thinhunnak  mei nih akangh lai,” (Zepaniah 1:7, 2:2-3).

Kum 721 BC ah Israel uknak cu Assuria nih an lak hnuah adirh ṭhan kho ti lo; Assuria ram hmun dang dangah an chiah hna (2 Siang 17:6); an hmunruak tu ahcun mi phundang an van chiah hna (2 Siang17:24). Israel ramrawk hnu kum 135-nak 586 BC ah khan Judah ram cu Babylon nih an hrawh ve; Judah siangpahrang le mirum pawl le midang tampi cu salah ahruai hna. Cubantuk thil avan nacang ahcun PATHIAN ni cu aphan cang bantukin an i ruah (Ṭahnak HLa 1:21, Ezk 34:12). Asinabeltein, caan arauh hlanah ‘PATHIAN ni’ cu caan dongh ni tu-ah van phan ṭhan dingah an i ruah ṭhan. Cutikahcun, ṭhatlonak lawngte phan dingah ruat loin khamhnak he avan ra te lai tiin zumhnak avan nei ṭhan. Vawileicung mivialte biaceihnak ni asi lai ti asi.

Cu miphun pawl cu Babylon (Is 13:6,9,13); Edom(Jer 46:1; Obad 13); Egypt (Jer 47:4; Philistin (Ezk 30:3); Egypt le alungrualpi pawl (Ezk 30:3). ‘PATHIAN phuba laknak ni’ bantukin chim asi lioah thinlung ngaihchiami pawl hnemhnak caan asi lai (Is 62:2).  PATHIAN ratṭhan tikcu caan cu Pathian zumlotu pawl hrangah cun chiatnak ni asi lai(Malakhi 3:2;4:1; Joel 1:15; 2:1-2,11);  PATHIAN min aumi paoh cu khamh an si lai (Joel 2:32; 3:18). Zekhariah nihcun ‘PATHIAN ni’ ti asi loah mah cu lei hoiin ‘mah cu ni ahcun’ tibantuk lei hi voihra leng ahman.

Biakam Hlun cauk an kharhnu cauk ṭialmi ah ‘YHWH’ timi an hmantuk ti lemlo caah ‘PATHIAN ni’ (Day of YHWH) ti zong hi an hmangtuk ti lem lo. Nehhnu i biaceihnak van um dingmi, PATHIAN ninih ai kentelmi belte cu an i ken peng rih; PATHIAN ni aiah ‘Pathian ni’ (Day of God) belte an van hman zeuhzeuh tawn. (2 Baruk 48:47; 49:2). Biakam Tharah  vawlei donghnak ni cu ‘Pathian ni’ ti si maw, ‘Bawipa ni’ tih a hung si. ‘Zeizong vialte ti khotu ni sunglawi’ ti asi fawn (Biathlam 16:14). Pathian fapa aratṭhannak ni he aikhat in ruah mi asi (LK 17:24). Paul nih  caan hnuhnung biaceihnak cu Jesuh Khrih ratṭhannak he ai khat tiah aruah. ‘Pathian ni’ (Gr.hemera kuriou/ hemera tou kuriou)- (Day of the Lord/the Day of the Lord) ti zong ahman vet awn (1 Thes 5:2. 2 Thes 2:2). Achan ahcun ‘kan Bawi Jesuh ni’ tiin  achim (1Kor1:8; 5:5; 2Kor 1:14); acaan ah ‘Jesuh Khrih ni’ (Gr.hemeras kristou lesou) tiin achim fawn (Phili 1:6, 2:16).

‘PATHIAN ni’ (the Lord’s day; Gr. He Kuriake hemera) tihi Biakam Hlun ah PATHIAN ni timi kha cu nikhat lawng chimnak asi lo i, caan hnuhnung chimnak asi. Biakam Thar ah ‘Pathian ni’ belte cu nikhat ‘Pathian ni’ (Sunday) chimnak asi.Thawngṭhabia cungah ‘ ni sarih ni hmaisabik’ ti asi tawn(Mt 28:1; Mk 16:2,9; Lk 24:1; John 20:1,19; cf. Lamkaltu 20:7; 1Kor 16:2). Judah pawl caan rel ning ahcun Sabbath ni ah zarhkhat adih, athaizing cun ‘ni sarih ni hmaisabik’ an ti; cucu atu i Pathianni (Sunday) hi asi. Cunih ahcun thihnak teiin Jesuh cu thlan in atho ṭhan; curuangah zumtu hmaisa pawl nih ‘Pathian ni’ ti ah an ti; aserh zong an serh; cu nih ahcun chang hrawm in an i kawm tawn hna.

Biathlam 1:10 ah ‘Pathian niah’ (Gr. Kuriake hemera) timi hi  ni sarih ni hmaisabik, tu i Pathianni (Sunday) hi asi. ‘Pathian ni’  (the Lord’s day) chimnak ah Greek holh ahcun ‘Pathian’ hi  hmaisa ah chiah hmaisat asi (Gr. Kuriake hemera – the Lord’s day). ‘Pathian mi’ timi dang belte ahcun  Greek holh ah ‘ni’ ti hi ṭial hmaisa asi (Gr. Hemera Kuriake – day of the Lord). Biathlam 1. 10-ah hin ‘Kuriake hemera (the Lord’s day) ti asi ruangah Pathianni (Sunday) chimnak asi. 
This article belong to : Revd Chuauṭhuama