Jesuh Krih cu vancungin ahung tumi chang asizia Kepaernuam khuaah ai phuan kan hmuh. Isarael mipi pawl nih an i ngaih tukmi Messiah sinnak bantuk asi lo. Chang pawkhim tein an ei raungah ahawltu mipi sinah JESUH nih, “Biatak kan chimh hna: Moses nih an pek mi hna cu vancung “chang” ngaingai asi lo. Ka Pa nih vangcung “chang” ngaingai cu an pek hna. Zeicatiah PATHIAN pek mi “chang” cu vancung lei in ahung tum i, vawlei cungmi hna nunnak apetu pa hi asi.” tiah ati (Joh.6:32). Cuhlei ah hi tihin achim rih: “Vancungin in a hung tumi “chang” timi cu hihi asi: nan pu le nan pa pawl nih cun chnag cu an ei ve ko asi nain, arauh hlanah athi thotho: vancungin ara mi “Chang” tu cu cubantuk asi ve lo. Hi “Chang” a eitu poh cu zungzal in an nunglai,” ati(John.6:58). Jesuh nih ramlak nelrawn i apekmi lei “manna chang” si loin zungzal nunnak he ai tlai mi/ ai peh mi “van manna” tu kha apek hna.
Curuagah Isarael mipawl hrangah sal lakin an luatnak philh lonak i “Lantakpuai” an tuah lioah, “ Hihi na hrangih ka pekmi ka taksa asi. Keimah nan ka theih zungzal nakah van tuah uh,” ati. Cuban tuk thotho cun hrai kha alak than i, “Hi hrai cu nan hrangah ka thletmi ka thisen he nemhngehmi PATHIAN biakam thar asi, la ula ding uh,” tiah an mah nunnak he pehtlai in biatak achimh hna(Luke. 22:19-22). Cuticun Isarael pawl biakam nak kuang chung i chiahmi lei manna cu JESUH pekmi “van manna” a simi biakam thar kan hrangah akan thlen piak. Cu nunnak “ Chang van manna” cu zumtu pawl hrangah ruahchannak, zumhnak adinhchuah tertu le hmailei ah nun zakham nak akan neih tertu asi.
Bible cangthim:Biathlam 2:17
“Hna nan ngeih ahcun Thlarau nih Krihfabu sinaha chimi bia cu ngaituah u.Teitu asimi hna cu thuh mi manna changreu kha tlawmpal in ka pek hna lai.Cun lung rang zong pakhat cio in ka pek hn alai i cu lung cungah cun a cotu cio lawng nih asullam an hngalhmi min thar kha an i tial cio,” tiah ati.
Manna nih a can ter “ zei dah asi” timi nak in vawlei cung minung pawl hna hrangah biapi, suallam dang tampi a um. “Manna” hi hlan lio ah cun Isarael mipawl nih nelrawn ramcar ah kum(40) chung an rak ei tawn mi rawl an rak si. Neh hnu ahcun an zumhnak, ruahchannak he then khawh lomi ah a hung cang. Cubantuk thiamthiam in kan kristian zumtu pawl hraangah thuhmi “Manna” hi nun liam ngamnakthazang petu asi. Biathlam chung kan rel tikah, “Theihnak hna na neih ah cun Thlarau nih Krihfabu sinah a chimmi bia cu ngai tuahuh. Teitu pawl cu “thuhmi manna chang” thenkhat ka pek hna lai. Cu hleiah lungraang pakhat cio ka pek hn lai ih, cu lungraang cungah cun a cotu lawngih theihmi an minthar tial in a um lai. Timi bia kan hmuhl .(Biathlam.2:17). Manna chang he pehtlai in chang tuanbia ah a langmi pawl le an cohlan ning pawl tlawmpal in zoh van i zuam usih:
1. Manna i a sullam cu “Zeidah a si?” timi a si.
Israel pawl nelrawn ramcar ih an um lioah an riahnak thlam pawngah zingfa tinte khuaruahhar tlak in Manna an hmu tawn.. An hmu bal lomi le an ei bal lomi rawl a si ruangah “zeidah a si” tiah pakhat le pakhat an i hal. Cu biahal nak cu Hebru hloh in “Mann hu” ti a si (Exodus. 16:15). Hebru holh “Mann” i a suallam cu “Zeidah” tinak a si. Mann timi hlohfang hmangin “Manna” chang tiah an auh. Hi hawlhfang hi Syriac hawlh in “Zeidah” ti a si ve ih Aramaic holh cun, “Ho dah” tiin sullam a nei mi asi. “Mann” timi hawlhfang cu Grik hawlh i lehmi Bible Septuagint (LXX) chungah “Manna” tiah hman thok a si i mah cu cun Bible lehmi vialte ungah “Manna” tiah auh thai arak si.
“Manna” timi cu Israel mi pawl nih kum sawmli (40)chung Sinai nelrawn ah an eimi rawl a si. Khuaruah har thil Pathian nih apekmi hna a si. A raang i, a pante, a pumtete in a um ti asi. Hiti zoh ahcun thlaici phun khat a lo ti asi. Israel mi pawl nih an hmuh tikah zei a si tizong an theih lo ruangah an i hal nak hawlhkam kha a minah a hung i cangthai ti asi (Exod. 16:14-31; Number. 11:7-9). A thawtnak cu changkio bantuk ti a si (Number. 11:8). Manna hi a chumh in siseh, a rawh in siseh, a kio in siseh mah le duh ning poh in ei khawh asi ti asi.
2. Biakam Hlun le Manna
Izipt kuttang sal in Moses i a hruainak hna bangin a chuakmi Israel mipi ting 6 pawl cu kum (40) chung Kanaan ram lam panhin nelrawn ah khual an tlawng.Hmailei pan in sau lak an kal hnu ah cun nelrawn hram thoknak hmun a simi Elim le Sinai tlang karlak ih a ummi Sin nelrawn (Sin Wilderness) ramṭhing hmun an phan. Cu hmun an phak tikah an Izipt ram in an rak i kenmi ei le-in ding, tirawl pawl cu an dih viar cang ti si. Curuangah Izipt ram i tirawl khopkham ih an um lio kha an ngai tuk. Moses le Aaron te sin ah a phunphun in an mawh chiat hna (Exod. 16:3). Cu hmun, cu caan (Exod. 16:1) thokin biakam a pelh bal lo mi Pathiannih cun Israel mipi hrangah Manna chang in a cawm hna ti asi (Exod. 16:13).
Cu Manna chang cu Kanaan ramri an phak hlan (Josh. 5:12) kum 40 chung (Exod. 16:15) cat loin an ei zungzal (Josh. 5:10). Zingfa tintein (Bawipa ni siar lo) an i dinhnak thlambuk pawngah an char zungzal tawn (Exod. 16:22-23). Duhhak kauhnak he tampi char zongah a hlei a um hlei loh i tlawmpalte lawng char zongah kaiza lo ti aum hlei fan loh, hnianghanr tein an ei khawh zungzal (Exod. 16:18). Cuti cun an ei khawh hna hleiah Pathian biapek bantuk in chankhat hnu chankhat tha teih kilkhawi zungzal dingah belpi chungah an khumh i Pathian hmaiah an chiah (Exod.. 16:33-34). Biakamkuang chungah cu Manna bel cu an chiah.
3. Manna chang hi Israel chan tuanbia ah abiapi ngai mi asi.
David siangpahrang nih a uklio chan hi Israel tuanbia ah zeizong vialte hi athancho bik caan asi i “Sui chan” ti tiangin an auh. Asinain tikcu le caan saupi chung cu asi lo. David siangpahrang fapa Solomon siangpahrang chan hnu lam ahcun ramchung buainak a phunphun a hung chuak. Rampi ṭhen hnih ah an i ṭhek. Ramdang, miphun dang pawl i uknak kuttangah kum tampi chung an um. Ramdang khua dang ah an kuat, hmun kenkipah an i thekdarh viar. An nunnak duh-um lo tuk mi dinhmun in, ni nikhat ni ah David siangpahrang chan lai bantuk in rampi an dinh than lai. Cubantuk i ram dinh piaktu dingah cun Messiah (chiti thuhmi) cu achuak lai. Cu Messiah nih cun biakam kuang chung i an chiahmi Manna chang a phorthan lai i Israel miphun pawl cu apek than hna lai. An miphun zate in khopkham tlei tein an ei lai i ram nuam an dinh than lai tihi an ruahchannak lianbik cu a si. Biakam kuang chungih an chiahmi Manna chang cu Israel pawl nih ruahchannak, zumnak hrampi a si i, hmailei hrangah hmaihruaitu a si. An ruahchanmi cu thlarau lam thil a si lo in, hi vawlei he ai pehtlai mi ram thuhla le miphun bia (politic and race) in rampi dinh chuah an i tim.
4. Biakam Thar le Manna: Khrih le Manna.
Biakam thar chan zawngah Israel mi pawl nunnak ah Manna hi a biapi rih thiamthiam. Asinain Khrih Jesuh thawngin vawlei thil tlukin a kalmi/kan ruah mi Manna sinak in thlarau lam lei hrang i biapi ah ahung cang. A fiakmi miphun le ram pakhat hrang lawng ih dinchuah tummi caan tawite hrang Manna sinak in miphun vialte hrang i zungzal nunnak Manna ah a cang. Hlanlio tein chan tluan in an raki zuammi le an i ruahchanmi hrampi cungah zungzal nunnak biatak adinh piak hna. Ramlak nelrawn i manna thuhla si loin van manna thuhla a chim. Kum tampi chung an i ruahchanmi biakam kuang chung i a ummi manna cu vancung in a rami manna thawngin a talmtlin ter. Lung in chang can ter dingah hniksaknak a ton lioah, “Mimung nunnak cu rawl lawngin a si lo. Pathian hmurka in a chuakmi holhfang in a si deuh,” tiah manna he pehtali mi biatak he atei khawh ti kan hmuh(Mat. 4:1-11; Deut. 8:3). Bawipa Thlacam nakah, “Nitin nunnak rawl kan pe ko sawh” (Mat. 6:11) tiih a cawnpiak mi hin Israel pupa pawl nelrawn ramcar ih an khual tlawn nak tuanbia, dinhmun kha avan theih ter fawn.
5.Tuchan mifim pawl le Manna
Mifim thu le hla le tuanbia zingzoi huamtu tampi nih hin cun Baibal ih a chimmi “Manna” timi cu zeibantuk hla asi hnga, tuchan ah teh zeitin khuika dah kan ton khawh velai, tiah heh tiin research an van tuah tikah cun a tanglei bantuk hin anhmuh mi a um:
a. Sainai nelrawl ah Tamarix Mannifera timi thingkung phunkhat a um. A sanlam 2.5 metre tiang a sang kho. A hnah a fate i a ṭeek a tam. Cu kung cun khuaitizu bantuk “ti” phunkhat a chuak. Cucu, cu hmun ih a ummi pawl nih “Mann” tiah am auh/kawh. Cu “ ti” phunkhat cu Israel pawl nih auh mi Manna timi a si kho lai ti asi.
b. Tamarix kung lak in Coccus Manniparus timi “rungrul” phunkhat ruangah May le June thla hrawngah a hnai phunkhat a si kho ti asi fawn. Cu hnai cu a ceet i a thlum ti si. Olte in a khal kho ti asi fawn.
c. Tamarix kung cun a “ti” a dawp hmangmi Naja Coccus Serpentinus minor le Tradutina Man-nipara timi “rungrul” phun hnih a um. Cu “rungrul” pawl cu a keuh katemi”rungrul” pawl hrangah Nitrogen timi thli khawl dingin ti a dawp tawn ti asi. Ṭhaalcaan a phakka teah cu” rungrul” i an hlonhmi an ek cu Manna a si thei.
Tlangkawm nak
Tu “generation” i a ṭhangcho ngai mi fimthiamnak nih cun hlanlio ih Manna hi zeiban tuk a si hnga ti cu an hmuchuah khawh zong asi kho. Asinain Bible i chimmi Israel miphun pawl nelrawn ramcar ah kum 40 chung an ei mi Manna hi ṭhaal caan lole May le June hrawng i a chuakmi chang a si lo. Kum 40 chung lengluang an ei mi a si. Zeitin an char i zeibantuk tikcu le caan zongah khawsik caan ee, fur caan ee ti um lo in an char. Kumkhat chung an ei. Minung thawng zaruk (600,000) hrangah nitin i za le cim tein an ei mi a si. Cucu Pathian i khuaruahhar kutcak hrimhrim a si ko. Curuangah Manna a thlak i a petu Pathian cu kan ruahbanh lomi, rel cawk lomi, khuruahhar thil zeizong a tuahtu Pathian a si (Job 5:9).
Bawipa nih nan dihlak cungah thlawchuahnak inpe ko hna seh....
No comments:
Post a Comment