PERGAMUM-Khua-Khrihfabu-Sin-Cakuat-(Biathlam 2:12-17)

Pergamum timi hi Musia ram khuapi asi i, tu hnu ahcun Turkey ramchungah ai huam dih cang tuchan ahcun Bergama timi hmun khi asi tiah chim asi. Pergamum khuapi cu tipi umnak hmun in meng (15) tluk i hlami ‘Caicus’ tipi kamah ummi asi. Greek chan lio thok in mah hi khua hi khua minthang cia arak si lawng si loin Greek khuapi lakah ai dawh lei cempawl arak si ve fawn. Tlangpang deuh hrapah tlakmi khuapi asi i apumpuluk hin Greek miphun pawl ruahmannak(timtuahnak) tthatzia langhtertu ti zong in kan chimh khawh lai cu.

• Hi khualipi chungah hin Siangpahrang (Eumenes-II) timi nihcun (Library) ropi taktak, maktara arak dirh. Zukkhernak sianginn a um fawn, an tangka laknak hrambik cu (Silver cawh, satthil vulh le savun puantthit le cattialnak caah savun siam) pawl hi an si hna. “Setan bawitthutdan (Setan’s throne) tihin milem biaknak hmunpi asi zia, Kaisar biaknak hmun asi zia le Rome cozah Siangpahrang lubik (Augusta) biaknak hmun asinak pawl chimfiang hau loin alangter ti ka theih khawh.

• Khrihfabu dang ca akuat bantuk thotho in, hikahmun zawn i ca vankuattu cu Pathian asi zia fianter dingah “Vainam kap hnih hriam neitu” tiin a van i chal i, vainam hriamtaktak hibantuk an chan lio ahcun raldonakah an hriamhrei tthataktak mipawl laki pakhat arak si ve. Curalthuam tthataktak neitu cu amah (Pathian) asi zia avan fianter ta. Khrihfabu dang cakuat bantuk tthiamtthiam in (Pergamum) khua zong hi achimh duhmitak achim hlanah karlakteah duak tiin a vanfak ta, “Setan nih a bawitthutdan achiahnak hmuin asi kha ka hngalh....na ka zumhnak zong na phatsan hlei lo’. Setan zanlennak, hmun le ram pawl hi avakau dah mu!*********

Tuchan kan Khrihfabu ramchung zong ahhin azalentuk cang ko lo hme maw titluk khin a um cang. Tuchan Pathian si ko lo hme maw kan timi tampipi pawl hna hi (Setan aw) an rak si ziar kho men ko da kaw?

• Vawleicung mithmuhnak in khuaruahhar tlukin ropi, cangkang kan Biakinn ropi taktak pawl siseh achung bung le rua sound system maktarara pawl siseh thilmanfak taktak pawl in kan ttamh, kan moihnak pawl vailte hi kan biak Pathiannakin kan ngai pawimawh deuh sual asi ahcun (Setan hmunkhuarnak le bawinak ram hmun) ah kan ser ko lai. Kan mah le bulpak cio hi van i zoh tthan usihlaw, milem biaknak hmun, Pathian duhloh zawng tuahnakah zeitluk khin dah hmun ahei luah vetawn hnga mu? Nifatin in kan mah duhzawng le herhmi tuahnakah kan caanttha vialte hi kan hman tawn hei si kaw, hibantuk thilpawl hi (Helram) zalamah akan nawrliamtu zong maw an hei si te mu?

“Maw zumtu hoset hi dah na nun hruaitu cu asi, hodah na nunah bawibik asi tawn?” Mah hi ca na rel cuahmah lio zongah hin rak ruat ve hmanh, nanun ah khan zeithil nih dah hmun aluahtamcem? Setan caah  hmun na onhtuk sual maw?

• Ka caah zumhtlak (Antipas) an thah lio zongah khan na zumhnak cu na tthialtak hlei lo ati. (Pergamum) Khrihfabu hi an zumhnak avafek hringhran dah! Greek holh in (Martus timi cu theipitu, asi loah zumhtlak le Martar) tinak asi. Zumtu hmaisa pawl nih khan Jesuh Khrih theihpitu si le Martar si kha pehtlaihnak an nei tiin an ruah. Zisuh Khrih hnung kan zulhnak lamah hin amah akan hlattertu le kan zumhnak akan hnungchittertu thil hi avatam hringhran dah! (Antipas) kha thah arak si, midang zong kha Zisuh Khrih hnung an chittak lo ahcun thah ve ding hmabak i an um lio ahkhan thihngamh in Zisuh kha fektein an rak i tlaih i, Acaah zumhtlak in an um ti kha Pathian nih atheih zungzal hna.

Kan nih zong Khrih kan zulhnak lamtluian ahhin harsatnak nepnawi aphunphun nih kan nunah thlichia hranh bang akan hranh caan aum vet awn, tuforhnak kan hmaikaah tongtham khawte ah an um zungzal fawn. Hibantuk dinhmun avan phak zongah acaah zumhtlaktein kan um i, acaah Martar zong huam in amah kan ttanh phot i alam kan ttan phot asi ahcun kan harsatnak le kan buainak vialte zong hi akan theih zungzal, zeitikhmanh ah aphilh bal lai lo.

• (Pergamum) Khrihfabu hi acaah zumhtlak an sinak afak hna lioah alung an tlingzaan loh ti cu aholhkam hin kan hmuh khawh. An Khrihfabu chungah cawnpiaknak sual nasatuk in avan luhtikah cu cawnpiaknak van luhpitu cu (Nikolas) le ahnungzultu pawl an si. Nikolas hi Khrihfabu hmaisa lakah Upa pasarih laki thimmi Judah miphun lakin Khrihfa hruaitu hmaisa asi. Church father laki pakhat asi mi (Irenius) nih attialmi acauk ahcun Khrihfa Upa pasarih chungah aitel ve mi (Nikolas) cu cawnpiaknak hmanlo chungah apeng diam ati. 

• (Tertulian) zong nih achim ve mi cu, “hurnak le tisa nuamcennak leiah akal” ati fawn. (Clement) hitihin achim ve fawn rih, “Nikolas le azultu pawl cu mehehhur bantuk (Lascivious goats) an si” tiah ati. Tulio kan chan zongah hin cawnpiak danglam maktaktak pawl an leng cuahmah ko, zeiti va um zongah poi tilem lonak nun tibantuk, nupa sinak zeirellonak heitibantuk hin mikip thinlungah fektukin hram athlak thluahmah cang. Mah le bulpak nung  cio zong hi buaithlak aitimi kan tam ko cang. 

(Nikolas) cawnpiaknak ahhin Pathiandawtnak zaangfahnak (mercy) timi hi ahleiluattukin an i lak riangmang i, Azaangfahnak tangah cun milem biak zong poi lo, nupa sinak zong duhpoh i hman zong hi apoi lo, athiang viar an ti(William Macdonald Commentary). Milem biaknak ka van titikah biakam hlun ahcun Israel  pawl nih Pathian si lomi pathian dang an biak mipawl, serchom pathian, an biak ning pawl kan hmuh khawh, Biakam Thar ahcun milem biak hi khuachia biaknak phunkhat ruah asi.

Zumtu tthenkhat lak zongah hin milem cu nunnak anei lo ti theih ko bu zongi milen biatu pawl he i hawikomh zong poitinak nei lem lo,  an lak i vatthut va to ve riangmang i an i thawinak thlai siseh, buh le sa va ei zong poi vatinak va nei lem lo, mah le mah vaithurhhnawmh mi kan um tawn. Cuthil lak ahcun Khrih hnungzultu Paul nihcun i ralring dingin duhthawhset tein akan cah mi asi. (1 Kor 8:4, 10:14).

• Tuchan vanti tthan ko rih usih, kan chantiluan hi faruahthawh bangin acahtukah hin achuk le cho ah thlukmathlak loin akan thui thluahmah ko. Zumtu nunah hin biatak nun azawr, dawngdahnak nun cu tisuar bangin aliam thluahmah cang ti usihlaw kan chim sual lem lai lo dah! Milem biatu lak zongah siaremhuarin Kan tthu Kan to kho cang, an lakah kan nun hi i ralring khun ding tu khi kan si. Milen hmaiah vakun kher, khup vaibil kher lo zongah hin ahuapzau zawngin van chim ko usihlaw, Asersiamtu nakin asersiammi kan ngai pawimawhnak vialte hi milem biaknak phunkhat asi kho ve hnga lo maw? 

• Pathian duhzawng kan kaltak riangmang i, aduhlo zawng lam kan zulhhrimnak pawl, abiathiang relnakin social media kan buaipi tuknak vialte hna hi milem kan biaknak cikhat asi kho ve tthiam tthiam hnga lo maw? Hi vawleicung ticun akautuk rih kan kiang le kap te hmanh hi van cuan usihlaw, nupa sinak zalentuk, uakcuaktuk hmannak pawl hna hi phehthu lo te cun kan chantiluan nihhin arauh hlanah Khrihfabu chung zongah atlirh in akan tlirh te lai. Sualnak tthangcho caktuk caktukmi chungah kan i paih thluahmah cang ruang zongah asi ttheu lai dah tlangval/nungak hnahkhat zong nih Pathian hmaika le minung hmaikaah biakamnak set nei in chungkhar ser timhnak zong azawt thluahmah cang fawn.

Khrihfabu chungah hruaitu upa, lutlai zeimawzat zong nupa sinak leiah ai thiarfilim tuk lomi zeimawzat poisat nei lem lomi an um lai loh tihi ho dah achimngam ti? Cutlukin chanchia mi karlakah alengmi kan si cang. Hibantuk sualnak phunphun pawl hi zamtak, hnungchittak hi Pathian nih aduhcemmi cu asi. Cu sualnak kan simh duh lo ahcun Amah thengte van ra in, ahriamtukmi Avainam i kentahrat in amah cinfel, celek hi aduh! Sualnak khurchungah hi vawlei nuamcennak le diriamnak pawl cu kan nunah avurh in kan i vurh  i, aduhlo zawngin chaw le va kan i hui duhnak thinlung vialte Pathian nih afihtuk hringhran cang. Hivialte hi kan simh lo asi ahcun kan cungah zaangfahnak nei loin avainam acelek sual lai ti hi aphan umtuk hringhran dah!

• Hmuhkhawh mi Khrihfabu le Akhrihfabu pawl hi Pathian nih arfanote bantukin ahuhphenh mi le aawp mi kan si. Tiborhbang asiang lo, amitnote bantukin avenmi kan si. Aduhning bantuktein athianthlimnak ttawmpitu kan si bantukin chunglei in siseh, lenglei in siseh kan nun ruum nguaimaiin akan tuah tawntu thil vialte hi kan ralthuam tthabik vainam kaphnih hriammi bantuk Pathianbia hmangin kan rak hmeh leng langmang ahau.

• Kan sual pawl kan i ngaihchiah i, aduhlo zawng thil kan tuah tawnmi pawl kan maktak phot asi ahcun kan PATHIAN nihcun laksawng sunglawitaktak pek dingin akan kamh. Culaksawng cu “Teitu asi mi hna cu thuhmi manna changreu kha tlawmpal in ka pek hna lai. Cun lungrang zong pakhat cio in  ka pek hna lai i lung cungah cun acotu cio lawng nih a sullam an hngalhmi minthar kha an i ttial cio,” tiah ati.

Hi vawleicung tlik kan i zuamnak lamah hin asunglawituk mi laksawng (VANRAM SUNGLAWI) kan co khawhnak hnga (TICKET/PASSPORT) hlawh ding aum ti hi kan theih aherh fawn. Paul nih achim bangin thlacamnak he hramhram nun kan neih aherh tuk fawn. Cubantuk minung pawl sin ahcun asunglawituk mi laksawng zungzal nunnak cu pek an si lai. Mizo hlaphuahtu nihcun, “Vanram panh in kan kal laiin chumte alo zing tthina, mahse kan kalpel hun chuanin thim leh thawpik akiangang” ati...Aw cuni cu caan phak ding cu ka vaihngahhlap hringhran dah! 

PATHIAN salpa John bantukin...Amen- Bawipa ra ko cang tingamtu si dingin abiathiang athar in nan nunah in thlawchuah ko seh.