Mi 160 reng lo thihnak in a chanhtu Don Ritchie nun hi a ropiin a ngaihsan umtuk hlei ah zohṭhimh a tlak ngai mi pasalṭha asi fawn, phak tawk tein,tawite in a tuanbia hi ka van ṭialve hnik lai.... Don Ritchie hi June 9, 1926 ah khan Vaucluse Sydney, Australia-ah a rak chuak. War world II- lio ah khan Royal Australian Navy zongah arak ṭuan bal mi asi. Don Ritchie hi pa zaidam le pa ngilnei takmi asi hi i, midang hrangah a pum ai pe ngai mi asi fawn.
Kum 1964 ah khan Royal Australian Navy rianṭuannak in aidin i, mi tampi zeimawzet mah te thah (Suicide) aitim mi pawl nih an kal tawnnak hmun lungpang sang ngaimi, tipi kam ah cun a nupi fanau le he cun khua a sa mi asi. *Australia ram i hmunnuam ngai asi mi, Watsons Bay pawngah lungpang sang ngai mi, Gap-ah cun mi beidong pawl le nun beidong pawl cu cuka lungpang cung sang cun a zung tawn(suicide) ti asi. Don Ritchie nih hin cucu a theih tikah, cu lungpang sang i thih duh i zuan ai tim tawn mi chanhchuah cu ai tim me a mission, a rianṭuan a target lian cem cu asi. A theih khawh chungin mi beidong pawl chanchuah rian cu a ṭuan tawn ti asi. " Voikhat cu tleirawl kum 19 mi hrawng hi cu lungpang sang cun zuan thlakding cun a par lei cu a hei pan hi a par ah cun a dir ti asi, daite khin thawng nei lo cun ka hei panh zialmal i, cu tleirawl pate cu ka chawnh i, asinain zeihmanh aka let lo".
A umnak pawl siseh zuanthlak ai timh chan pawl cu ka van hal chih, asinain a holh duh hlei cuang lo, a par lei azim lei cu a hei panh deuhdeuh fawn, kan innah lakphak maw beer hna na ding duh maw? tiin ka sawm ṭhan i “Aih” ti khin bultan nawn khin a van ka leh, cuticun a mah lei cu tlawmpal tete cun ciomo te cun ka hei panh deuhdeuh ve, a ralrin lo lioah ka bawh hnawh i ka thlaih i, cuticun kan innah ka lawipi, cuticun lakphak hna ka dinpi, nazi cheu hrawng cu kan i kawm, bia ka ceihpi hnu ahcun a thinlung zong cu a van i thleng i, it hah duhnak thinlung a neih mi zong cu a van ṭhulh ti asi. Hi tleirawl hi kan inn pawngah aum colh i, ka tule pawl he lente an i celh tawn” tiin Don Ritchie nih cun tihin a van chim.*Don Ritchie nih hint hah ai timmi pawl a chanchuah ning hna bik cu an hnung leiin thawngnei lo tein, daitein a pel hna i, ṭhenkhat pawl cu an zumhlo lio ah atlaih tawn hna, cuticun an innah akal pi tawn hna i, lakphak, ei le in ṭhate in arak zohkhenh hna hnuah tlamtling tein, felfai tein a cungcang thu hi a halt awn hna ti asi. Cun, bomhkhawh zawn aneih phawt ahcun bomh dingin kai ready zungzal tiin a chimh tawn fawn hna ti asi.
*Don Ritchie nih cun ," Na thinlungah bomh duhnak a um ahcun bom zungzal ve tawn hna. Biakam nem le zaidam te nih hin thil a ti khawh zia ka theih fiang cang a ti. Cun, chimtu si loin ngaitu si hi tam aṭhatzia ka theihfiang tuk cang tiah a ti fawn. Mi bawmtu kut a hlutzia fiangtuk in a ka theihter fawn. Ka timh bik mi cu i thah (suicide) an i timh nak a ruang le a chan fiangte i theih le cuhmun cun chanhchuah khawh cu kai timh mi le kai zuam bik mi cu asi tiah ati. Ka phak khawh tawk tein fuihnak thu ka chimh tawn hna. Beidong men lo ding le hmailei (future) ceunak le lunglomh nak nih an rak don ve dakaw tihi ka chimh tam cem hna tiah ati. Nang zong silaw, thah aitim mi cu hmu ve law cu, na zoh liam menmen cu ka zum ve lem loh tiah a van ti fawn. Na thinlungah chanhduhnak thinglung na nei ve hrimhrim lai ti hi ka zumh. Cu bantuk cun na bomh ding cun na cawlcang ve hrim lai ti zong ka zumh tiah ati fawn. Hika hmunah hin mah le mah thah ai timmi mi tampi an ratawn. Hi hmun a um chung cu mah te ai that duhtu hi an um zungzal ko lai ka zumh” tiah achim chap fawn.
*Don Ritchie nih hin nunnak 160 leng chnhmanh in ai chim le a ngaingai teah cun a mah hi mi tangdor le miphawrhlawt hmang mi asilo tikah mah le mah i porh duhmi asilo tikah mi nunnak a chanhmi pawl hi hi lawng hin a chim cu asinain angaingai i a chanh mi hna zate hin a chung le chim ningah cun an dihlak in van rel ngai ah hin cun mi 400-500 karlak hi cu an si ṭheu lai tiah an chim thung. Zeizat poh cu va chanhchuak sehlaw, a ropiin a ngaihsan umtuk hrimrhim, hi bantuk zangfahnak nun in a khatmi le nun ahlut zia atheithiamtu, zohṭhim tlak mi kan neih hi. A chanchuah mi hna lak i pakhat nih cun lomhnak biachim nakah Angel cunglei in niceu nih a chunh ceu mi a tleu dawh ngai mi hmanthlakte cu a pek. Chu Angel hmanthlak teah cun , 'Angel kan pawngah a um zungzal’ ti ai ṭial ti asi.
*Don Ritchie nih hin a ralṭhat ruangah le midang nunnak tampi a chanh hna ruangah kum 2006 ah khan ' Medal of the Order of Australia' cawimawinak arak dawngtu asi. Kum 2010 ah khan a nupi he 'Citizens of the Year' an don fawn. Kum 2011 ah khan 'Australia's Local Hero' cawimawinak ah arak dong fawn. Miralṭha, miteima, midang hrangah nun pumpe ngamtu le pasalṭha Don Ritchie cu kum 2012 ah khan kum 83 mi siin hi vawlei harsat nak le a khual tlawnnak hmun in zumhawk tlak tein zungzal hremnak hell mei hlipi kal dingmi thlarau tampi Bawipa sinah hruaiin a caan a hman hnuah A hrang i a ṭuantawn mi a Pathian sinah hna ngam tein ai din ve. Australia hrangah zeitluk i minṭhatnak dah asi hlei ah zeitluk khindah an vai i uan lai zeitluk ropi le sunglawi, zohchunh hi a va tlak hringhran dah.
No comments:
Post a Comment