LEILUNG HI PATHIAN IN A SEMSUAH MI ASI (CAMSIAT MI ASI LO)

Kum 1954 ah America ram president Franklin Pierce- timi cun  Red Indian siangpahrang  pakhat Chief Seatle timi  ih ramkauzet cu leiding dingin a dil. Cumi thu thawn pehpar in alehnak thuhla asi. Himi thu ruangah Washington khawpi ahcun Chief Seatle-ih zuk (statute) pi cu an tuah asi. Ram le hnam hi Pathian thu a si ti theiin sakhuapi cang hrang lo ahcun hi Pathian thuthuk le ropi hi theihthiam men ci khal a rak si lo. Hi Red Indian siangpahrangpa thuhi kan vun zoh pei uh.

Van boruak le hi leilung zuar vun tum rori cu kan nih hrang ahcun van ihrah vek rori asi ko. Tlangsang tidai fim riahri, khaam ihsin rungluang thla, per sepso pawl le van boruak thianghlim zet pawl hi kan ta asi ceng lo ahcun lei tinin, ziangtin so  na lei thei ding?  Ka mipawl hrang ahcun hi leilung khawitawk hmun khal  siseh la, hmunthianglim  le zahum an si t’heh, far thinghnah nizungin  a suntlet (sersi) pawl, tiva kam let’hanel pawl hmuahhmuah  khal siseh, tupi hring deldel lak ih mero ti siamsi nawn teih vak rero pawl, thilnung tinkim an zaiaw neihsun hmuahhmuah  ti theihin an suahkhawm, cui an awmawi phunkim pawl khal cu ka mipawl khawsak lairelnak sung ih telmi an si ve. An theih ringringnak thinlung ahcun hmunthianghlim luahtu pawl an si. Thingtum zetzet lak ihsin thingtuai note a hung cerhsuak pawl khal cun Vunsen pawl thinlung ahcun hngilh thei lomi thurosiah an hlan aw sawng vivo asi.

Mingo pawl cu an thih khalah van arsi lak i,  an tuallen tik khalah an suahmirnak/ an suahsemnak ram theihhngilh reprep in an leng; an tlang, an nuam thei, asinain kan nih Vunsen pawl cun kan thihtik khalah, hi kan ram, kan leilung mawinak le iangnei zunzam i khat, kan thainu tlukih kan ruahmi hi ziangtik hmanah kan theihhngilh ve dah lo. Hi leilung hi kan taksa pengkhat asiih, hi leilung taksa pengkhat khal kan si ve. Pangpar rimhmui zetzet pawl le mawinak in azeelkhat mi pawl khal hi kan farnu le an si; zukneng siseh, rang pawl khal sihaiseh, muvanlai pawl tiangin kan unau pawl an si. Lungpi zohman t’ihmi neilo bangtuk in ti t’hept’hep ih an mah le hmun cio ih hngetzet in um pawl le nelrawn tili, pawl hnianghni pawl siseh, t'ilva aphunphun duhnung zetzet tivek pawl khal hi, kan zaten sulkhat kual tluh kan si ho khaw, tiah a ram aduhdawt zia le angainat zia duhthawh zetin avun sim bet. Curuangah Washington khawpiih um Siangpahrang ropi zet pakhat cun kan ram lei aduh zia thu pawl in vun sim tikah, thil ropi/ sunglawituk mi thil in dil asi tiah ati. Ropitnak in a khat mi siangpahrang khal cun kan mah khawsak tawknak ding leiram fangtal  in zuahsak ding tiin caa a run kuat. Anih cu kan hrngah Pa asi dingih, kan nih khal afale kan si ve ding tiah asim bet. Cu ti rori a vun si hmanah kan ram lei dingih in dilnak hi, kan ruat poh asi pei cu!!  Asinain thil olsam cu asi lo ding. Hi ram hi kan hrangah hmunthianghlim, hmun serh asi ngelcel fawn.

Tiva te, ti riahri te i luang pawl le tisuar pipi ti humho ih luang pawl khi a hmin men ih luangmi tidai satliah an si lo, in thlahtu pawl ih thisen an si hi. Kan ram hi nan hnen ih kan zuar asi hmanah, hi tidai hi tidai thianghlim le zahum zetmi asi ih, hi tidai fimzet le thianghlim zetmi lakah hin thlapi nan hmuh tinte’n ka mipawl hrangah hi tidai in theih ringring nak tampi akengtel ih, thil cangzo mi tampi pawl thawn an pehzom aw t’heh  tihi nan theih a t’ul, na fanau thlahsawng vivo hnen khalah nan vun zirh vivo ding khal asi. Tidai luangawn kiarko te khi ka pa aw asi khi, tiah asim bet.Tipi pawl hi kan unau le pawl an si hi, kan tihal dangcar laiih riamzet le kan rilcat pehtu, thinthi teih in rettu kan nunnak pakhat an asi. Tipi ahcun lawng khal kan hlau t’heu ih, cuticun kan fale pawl khal cu kan cawm ve thei  t’heu.  Kan ram hi nan hnenah kan zuar a si ahcun tipi pawl hi kan unau an siih, nan unau pawl an si ve tihi nan theih dingah ka duh fawn, culawng si loin nan fale pawl khal nan zirh vivo ding. Tuhnu ahcun nan unau zovek tlun khalah  ngilneihnak nan langhter mi pohpoh cu, hi tipi tlun khalah nan langhter ve ding tiah a cah bet. Mingo pawl cun kan khawsak dan hi nan theithiam lo ti cu kan thei ve si lawm.

Mingo hrang ahcun leilung hmun dang khal hi, leilung hmunkhat vek thotho asi. Asan cu hi leilung hi ahrang ahcun zanvak fifirmen bangin a duhtawk, akhawp tawk ala men ih, mikhual bangin a tualcainak ah ahmang lawk men t’heu. A hrang ahcun hi leilung hi a unau asi ve lo ih, ahmelma, aral asi sawn. Hmelma tifam cu duhkhawp in a cen hnu ahcun hmundang siatsuah sal dingin zamrang zetin a tlansuak sal t’heu. Mingo cun apa thlan khal fehsan poi a ti hrimhrim lo. Mah sungsuak fa le hnen ihsin hi leilung hi  aruksak duh ih,  poi khal a ti cuang lo. Mah le fapawl thlanhmun le mah le fa pawl canvo rori hman in, theih ringring a hlawh lo. A hrang ih nu, hi leilung pawl, a unaupa, van boruak pawl hi thidang neknek ih aruk ih, lei ih zuar kual rero hi  mingo cun nunphung menah a neih t’heu. A duhtawk a ngah hnu ahcun  hi leilung hi ramcar le ramco phulhnawk men in a tanta t’heu.

Ka va theithiam lo em!! Nan nunphung le kan nunphung hi a dang awtuk lawmmam asi hi. Asinan, cutimen lawng khal arak si lo lala fawn, lehlam ahcun Vunsen pawl aat le theihthiamnak thlaksam ruangah khal arak si ve ko ding.

THEIH DINGMI..

Himi tei pahnih thuanthu  ihsin zirdingmi tampi aum ti’n ka hmu, asinan a zaten cun kan sim cawk lo ding, curuangah keimah bulpak(personal) ih ka hmuhdan le ka hlawlpi dan malte in ka vun sim lang ve pei!! Chief Seatle timi Indian siangpahrangpa nun ihsin cawntlak rori asi tiih ka ruah ve mi pawl cu : Bawipa thil semsuah mi an sunlawi zia le ngaihlut nak cang thiam loin, adiimnak nak cang khal theithiam hleilawn, diim lozet le lainatnak nei loih ka rak nunnak t’heu pawl ka vun ruahkir sal len, kanun ah sirawk mi Bawipa hmaiah ka sualnak tampi in hmuh fiangter asinsin in ka hmu, sual thupha cawinak zin dangdang in siseh, amalsawmnak kan donmi pawl lungawi le humhalh nak caang thiamtu kan si arak pawimawh zia in theihtersal in thazaang tampi in pe. Hi kan umnak leilungpi hi kan khualtlawnnak ram asi timen ih ngaihsak le athilsemsuah mi pawl ngaihsak lo ih um khal, A sersiamtu Bawipa zahlotu kan rak si thotho, curuangah kan miphun, kan khua, kan tlang, kan ram, kan innsang kan kiangkap, ziangkim tlunah Bawipa sersiammi thlawsuah kan don mipawl hi a kilkhawi dan, a humhalh dan thiam thlang u sih. Hi kan umnak leilungpi hi khal hi kan kumkhua umank ding asi lo ti men loin, Bawipa in kan khausaknak dingah le A kumkhua vanramnuam sungih kan colhtheinak dingih kan timlam awknak leiram thotho asi, culen thlarau hlo tampi A hnenih kan hruai thei nak dingih kan timlam awknak ram asi ti kan theih a t’ultuk lawmmam. Anetnat biak ahcun hi kan leilungpi hi siatsuah mi ram asi lo tihi kan theih at’ul. Bawipa in kan zate hrangah athar in mal in sawmsak hram  seh.