NAI CHIR LONAK HNGA:

1. Voikhat cu pa pakhat nihhin hngakchia tuanbia hlun nawnmi cauk a rel, cutuanbia arelpah cun angaih achiatter nawn caah pek le pek ah amithli cu a van i hrut pah leng mang. A hawipa nih ahmuhtik ahcun apawngkam teah a va kalhnawh, zeiruangah dah cuti ngaihchia cun na um tiin a va hal. Anih nihcun, "Kan dawttuk tawnmi kan fanu kha a dam liao ah kha hi tuanbia cauk te hi ka relpiak aka ti tawnmi asi tiah a hawipa a leh ti si. Asinain,ka buaituk ruangah ka relpiak manh bal lo. Ruahchannak he ka pawngkam teah a van ka naih caan te zongah ka rak ngaihsak manh tawn lo.Vanduaithlak ngaiin ruahpak lopi ah akan thihtak diam! akan thihtak hnu hin ka palhzia hi fiangtukin kai thei fiang, ka fanu hrangah caan kan rak pek khawh lonak pawl hin kan nunah faktuk azuunkhung nih akavuak den" tiin a van chim chap fawn. Na fale hrangah zeitluk caan sau, caantawi,caantam dah na hman ve tawn, na pek ve tawn??

2. Cucun tlangval pakhat umt'ha duh lo, mitlonglor ngaimi pakhat cu len dingin a chuah hlanah anu he t'halo ngaiin an i si ti asi, athinhantuk caah a motor cycle cu rang nawn in amawngh i lo diamin aleng chuak ti asi. Vanchiat le malmal celngel ah motor pakhat he an i taihsual caah, tlangval pa cu ahmunah a thicolh ti asi. A nu-nih avan theih tik ahcun i thiamlonakin, i thlahrungnak in akhat, a fapa tthatein arak thlah lo kha  aichirtuk hringhran: asinain, i chir man zeihmnah santlai ti fawn lo.

 Inn in na chuah hlanah ai hmubal kho balti lo dingin i thlah u law, inn i na thlun tikah thihhnu damtthan bantukin i lawmhpi uh.

 Na kal leiah mi na ton mipawl hna cu tthatein chawnh khawh i zuam hna, na van kir leinak ding hrangah na herh minung pawl an si ruangah.

 Na kal leiah aherh sesai lemlomi na pawng i akal mi buainak pe zungzal  hna hlah (na holhkam chuakah aherh lotukin mi sawisel han hlah), mi huat neih hi mivanduai pawl ziaza asi tawn.

 Na pawngkam i a um mipawl cu atthabikin donsawn, kilkhawi khawh i zuam, 'fel' ti na hlawh lai. Vawkei cung kan dam chungi kan minunghawi pipawl lakah laksawng hlucem, tthacem asi.

 Na pawngkam, na inpa chakthlang hrangah siseh, na hawinu/na hawipa hrangah mihnoksak le mi umnuam lo tertu si lo dingin i ralring. Nehhnuah nai chir tthannak dingin an chungah thiltuah lo dingin lungfim hringtein um khawh, nunkhawh i zuam zungzal na thaw na chuahchung caan tawite chungah hin!!!!

KHUALTLAWNG MI PAHNIH NUNNAK

Voikhat cu nelrawnramcar leiah khualtlawng dingin mi pahnih cu anthil tlawmpal te kengin an i thawh, khual lamhlattuk asi caah zeimawcen an van kal hnu ahcun an tihal celh ti loin an dangroin awlawk chong, vansangin an um ti si. Ti umnak hawl cun achuk le cho ah hehtiah an hmun le hma vialte an hrawhthlu, azeimaw caan ahkhin  khua hna an cuan pah ti si, ti kan hmuh khawhzau nak hnga tiah hmunkhat teah kal ti loin kan lam i tthen sihlaw kan hmuh oldeuh lai tiah an lam cu an i tthen ti asi.

Pakhat nihcun lamhlapi khin tikhur dawhngai mi khi a hei hmuh, lunglawmhnak he, phurnak he cu tikhur lei panh cun a hei tli tluahmah, tikhur umnak hmun cu ka phancang tiin ai ruah liao ahcun tikhur chim loin pakhat hmanh hi arak si lo! A hlan bantuk thotho in tikhur cu hmunhla ngai ahcun ahei hmuh tthan tawn, a hmun taktak avaphak taktak tiah cun zeihmanh hi arak si tawn lo ti asi.  ‘Mirrage’(Nelrawn mitvai) arak si tawm caah, tihal dangcar tukbucun tluin athihphah ti si.

A hawipa vethung cu saupi atawi, avah hnu-ah tikhur dawhtuk mi, apawngkam, achehvel hrawngah cun ramhring thingkung rawng phunphun nih an kulh mi cu a hei hmuh. Lungsingaiin, thatho ngai cun a hei panh chih colh, a tihal dangro/car tuk cun cu tikulh ti cu riamcikcek te cun a din, cu ti cu akikin athianghlimtuk hringhran. Cuti halriam cikcek tein a din thlu hnu-ahcun cu tikhur kam teah cun hahdam tein aa din, aa hngilh ti asi. Mahka hmun hi ‘Oasis’(Nelrawn ti umnak) asi.

Nelrawnramcar i ummi thil pahnih ‘Mirrage leh Oasis’ bantukhin kan zumtu nun zong hi vantahchunnak dingah siseh, van i ngaihbelh khi avan si! Thlarau leiah tihal taktak mi, rawlttam taktak mi, bawmhaumi hautuk hringhran mi nihcun ruahchannak dihlak he, kan bawmhnak ruahchan in le, puaitlainak ngah dingin an van kan panh tawn, an van kan naih tawn. Zumtu nun a tam u ahcun thlarau leiah pawkhimnak tlak le tlainak tlak taktak hi an rak hmuh khawh tawn lo ruangah, beidawng le vansangin a chuk acho ah an vak an vai tawn! Mi thenkhat ahcun zumtu nundiktak an ton tawn, tlaile puartein an um kho tawn i, thlarau lei khamhnak tiang an co tawn.

Nanun kha i zohtthan law, midang caah  Oasis tikhur bantuk zumtunun nunnak taktak pe kho tu dah na si?  Mirrage timi tikhur bantuk alem lawnglawng, amin men i zumtu mihrangah tthathnemnak ape ko lo tu dah na si ti kha van i zoh ve tuah???

BAWIPA ZAANRIAH KAN HMAN CHAN:

“Pathian sinah thla a cam hnuah acheu i, “ Hihi ka pumsa asi , nanmah caah asi.Keimah philh lonakah tuah u,” ati. (1 Cor 11:24)

Lahpih (full moon) zaan avan si cun, Jerusalem khuapi dawh cu avan ceuh. Acaan cu C.E. 33, Nisan ni 14 zaanlei asi. Jesuh le a zultu nihcun ahlan kum zabi 15 liamcia mi caan liao ah Israel miphun pawl Egypt sal an tannak in an luatnak theih zungzalnak dingah lantakpuai an hmang hna. Jesuh nihcun hnungzultu zumhawktlak asimi 11 pawl cu rawl danglambik akilpi hna, cucu, cuni adongh hlan i Jesuh thihnak ding theih peng nak caah asi.(Matt 26:1,2).

Jesuh nihcun chang thilnu tello cu thlawchuah piak hna i, hnungzultu pawl sin ahcun a pek hna: “La u law, ei uh,” tiin a ti hna. Misur zong cu alak i, lawmhnak a chim hnuah, “nan dihlakin ding uh,”tiin a chimh hna.(Matt 26:26,27) Jesuh nihcun ahnungzultu pawl cu ei ding dang a pe hna lo, asinain mah hi zaan poimawh tuk caan ahhin ahnungzultu zumhtlak pawl sinah biaruah ding, chimh ding tampi aneih hna. (Note: Judah mipawl hrangah cun nitlak bakin caan an rel i, athaizing zaanlei nitlak bak khin nikhat tiin an rel tawn).

Cubantuk cun Jesuh nihcun athihnak theih pengnak ding cu ahmanpi hna, cucu “Bawipa zaanriah,” tiin kan auh tawnmi cu asi. (1 Kor. 11:20) mah hi cungcang ahhin cun mitthen khat nih hiti hin biahalnak zong an tuah khawh men: zeiruangah Jesuh thihnak theih pengnak cu  hman asi? Tiin an ti khawh men. Chang le misurhang nihcun zei umzia dah aneih? Zeitindah theih zungzalnak dingah kan i timhlamh, kan i buaisaih khawh? Khristian, zumtu nih kan beiseinak cungcangi Bible rel mi cu zeitin dah an leh? 

JESUH THIHNAK THEIH ZUNGZALNAK KAN HMAN CHAN:

Adam thlah kan sibantukin, sual le thihnak cu kan i chawm,kan i ken, kan i nunpi. (Rom 5:12). Sualnak cu mipa pakhat thawngin vawlei cungah hin atlung i cu a sualnak nihcun thihnak kha a ratpi. Cumi vialte cu an sual dih caah thihnak nihcun mi vialte cu aciah dih hna. Minung sualnak in akhat mi nihhin mihrang cu chim loin amah hmanh nih Bawipa hmaiah ai tlanh kho lo, a pe kho lo. (Sam.49:6-9) asinain, Jesuh nih athihnak ruangah pomtlak tlanhnak man le tlamtling cu kan hmuh khawh, kan neih khawh. Pathian sinah khawmhnak asunlawi zia le Jesuh nih sual le thihnak lakta a kan khamh, akan chuah zalen lawng si loin zungzal nunnak lam cu akan sialpiak. (Rom 6:23; 1 Kor 15:21,22).

Tlanhnak thilpek nihcun Pathian cu vawlei cung pumpi mi vialte adawt hna ti cu alanghter. (John 3:16) Jesuh thihnak nihcun Amah thengte zong nih akan dawtzia cu alangter ti kan hmuh. Asikhe lai teh, minung bantukin avan rat hlanah Pathian “mi themthiam,” bantukin a um i, Jesuh cu “lunglawmhnak cu minung fale cungah” asi! (Phunthlukbia 8:30,31) Pathian le Jesuh cungah ai lawmhnak nihcun Jesuh thihnak theih zungzalnak i khawmhnak ah it el dingin kan canghvaihtertu ding hi asi i, cubantuk mah hi nawlpek mi: “Keimah philh lonak ah tuah u,” timi hi kan zulh lai.

TAHT’IMHNAK UMZIA CU:

Vawlei mi, tisa mi tthenkhat pawl nihcun, Jesuh nih “Mah hi ka taksa asi,” cucun “ hihi kan thisen asi,”  tiin a chim mi i tanchan in, chang cu ataksa taktak ah ruat in leh misurhang athisen aiah hman mi cu athisen taktak ah an ruah, (Mk 14:22-24) asinain, hihi thil asi kho lomi asi. Jesuh taksa le thisen cu hnungzultu hmaiah aum zungzal, an ei dingmi chang le an dinding mi musurhang cu an hmaiah a um zungzal. Jesuh nihcun nidang i a titawn bangin tahthimhnak nak hmangin achim tthan tihi afiang. (John 2:19-21; 4:13,14; 10:7: 15:1).

C.E. 33, cu caan poimawh ah, Jesuh nihcun lanhtakpuai hmannak i chang hlei cu a hman. (Ex 12:8) Bible –ah  cun thilnu nihcun tthatlonak si maw, sualnak si maw khihhmu caan a nei.(Matt. 16:6, 11, 12; Lk.12:1). Curuangah Jesuh nih chang thilnu tello ahman cu sual nei lo ataksa tahtthimhnak ah ai rem tuk fawn. (Heb. 7:26). Curuangah theih zungzal nak ding zongah chang cu hman asi.

E.C. 33 Nisan ni 14 i, Jesuh nih ahman mi musurhang cu a mah thisen alanghter, cubantuk thiamthiam cunt u liao i, theih zungzalnak misurhang zong nihhin Jesuh thisen cu alanghter. Jerusalem lenglei Golgottha hmunah, “sualpawl ngaihtiam nak dingah” Jesuh thisen cu thlet asi ve.(Mt. 26:28; 27:33) theih zungzalnak chang le misurhang cun nawlngaimi minung pawl hrangah Jesuh nih a pekmi nunak sunglawi cu ahmuhter ruangah siseh, cu thilpek sunglawi tuk mi cu kan urhsun ruangah, kum tintein si maw, thlatin tein si maw, kar tintein si maw, Bawipa zaanriah hamng ding hin bulpak ciao kan i buatsaih ciao ding zong hi arak. Kan ti hrimhrim dingmi le kan rak tuah hrimhrim dingmi hi cu arak hrim ko.

Caan remcaan teah kan van peh tthan lai--------- to be continued-----

KAN I TIMHLAMH KHAWHNAK DING T’HENKHAT PAWL:
Kan nih chang t’iltawlte  theih zungzalnak dingah Bible kan relding pawl kan rel asi ahcun athih hlan i Bawipa Jesuh Khrih thiltuah mipawl kan theih khawh. Cunihcun Bawipa zaanriah neih kho dingin thinlung ruahnak akan neither, an kan pek. Nu pakhat nihcun, “Theih zungzalnak hi hman lai kai ngaihtuk tawn. Kumtin hin umzia anei chin lengmang  tiah a chim. Mithi inn i ka dir tawn ah, ka dawtmi kapa ruang ka zohcuahmah liao caanah tlanhnak sunglawi,  ahlutnak diktak ka neih cu zeitik hmanhah philh awk at’ha kho hrimhrim lo.....tlanhnak cungcang chimnak chimnak Bible cang le chimfiannak dangdang pawl zong hi ka theih hna! Asinain thihnak nunrawngzia ka van tonbank cun, tlanhnak nih kan nunah thil ropi aka tuahpiak lai ti theih caah ka thinlung hi lawmhnak in akhat,” tiah hi nu nihhin a rak t’ial.

Theih zungzalnak nei dingin kan i buatsaih, kan i timhlamh tikah hin, Jesuh Khrih raithawinak thawngin retheihnak, hnahnawhnak akan petu sualnak le thihnak lakin akan luatternak achan zong kan thinlungah kan ruah ding zong hi asi.Theih zungzalnak hrangah kan i timhlamhnak dingah cun, theih zungzalnak caan chungah auxiliary pioneer tuannak tibantuk, a zeitimaw zawngin maw kan Pathian riantuannak kan  kauhter chin khawhnak ding lam zong aitel ttheu lai dah tiah ka zumh. Bawipa zaanriah i tel dingah kan Bible cawnpi pawl siseh, midang pawl kan sawm hin,Pathian le a fapa le Pathian nih Amah alawmhtertu le thangtthattu hrangah thlawchuahnak achiah mipawl chimphunnak lakin lawmhnak kan hmuh lai.(Sam 148:12,13).

Bawipa zaanriah nei dingin nai timhlamh tikah: Korin khua pawl sinah Paul nih ca akuat mi hna bia hi ruat zungzal ding mi kan si. (1 Kor 11:27-34 rel). Pual nihcun a hopoh siseh  amah le amah kha a  lungthin i dap cikcek sehlaw cu hnuah chang cu ei sehlaw hrai cun ding seh. Zeicatiah chang kha a ei i,  hrai in a din tikah Bawipa

pum sullam kha a hngalh lo ahcun a ei  adin ah khan  biaceihnak aa ei aa din chih tiah ati. Nuncan tthatnak lonak ruangah Korin khua tthenkhat pawl cu an ei, an din ruangah an thihtiangin an thih phah ti kan hmuh khawh. Mitampi nihcun Bawipa zaanriah timi hi zeiah kan rel tawn lo, thenkhat le bang cu neih hlan deuhte hei tibantuk, neih liao ah siseh, sullam um lem lo, mahduhnak zulin zeisuapha  i an rel tawn lo ruangah, hi ruangah zongah hin an thlarau tiang hmanh in an cahkhawh lo phahnak zong asi kho mi asi fawn,  thlarau nun lawng si loin ataksa hrimhrim tiang hmanh an rak thihpi, curuangah Bawipa zaanriah hi zeitlukin a biapi ti kan theih rualrual in, zeitluk khin dah sulllam neite in kan hman a herh tihi kan theih ahau. Bawipa keimah nan ka theih zungzalnak ding caah tuah zungzal uh tiin akan fial mi zeirelloin ahmangtu kan si suallonak hnga dingah atharin theih tthan kan herh.

Paul nihcun Bawipa zaanriah hman apawimawh zia: cu hitihin tahthimhnak a van hman top ko: “Pathian hrai le khuachia hrai cun kawpkhawh asi lo bantukin, Pathian hrai le khuachia hrai cu nan ding ti kho lai lo.(1 Kor 10:16-21). Bawipa zaanriah theihzungzalnak ahmangtu nihcun pakhat nih pawi atuahsual asi ahcun  thlarau bawmhnak ahal ding hrimhrim awk hi asi. (jame 5:14-16 rel). Cubantuk minih aingaihchiah asi ahcun theihzungzalnak a ei a dinnak cu zel i rellonak thil asi lai lo.(Lk 3:8). Mah le pumpak in Bawipa zaanriah kan i timhtik ahhin Bawipa nih akan pekmi kan i ruahchannak, kan saduhthahnak mi, beisei mi kan hlawhtling hrimhrim lai. Hlawknak zong kan tel hrimhrim lai.

HONIH DAH BAWIPA ZAANRIAH AKIL NE LAI??
Biakamthar chungah aitel zia fiangfai cikcek le atheitu lawng nih hi Bawipa zaanriah hi hman ding asi, Misurhang cungcangah Jesuh nihcun, “Hi hrai hi Pathian biakamnak thar , ka thi in ka fehtermi asi,” tiah achim. (1 Kor 11:25). Profet Jerimiah hmangin, Pathian nih Israel mipawl sinah nawlbia apek hna bantuk kha asi lo, biakamthar apek hna lai ti a rak chim chung cang. (Jeremiah 31:31-34 rel te). Pathian nih thlarau lam  Israel mipawl sinah biakamthar cu apek hna.(Gal 6:15,16). Hi biakam hi Jesuh Khrih thisenin nemngeh mi biakamthar cu asi. (Lk 22:20). Jesuh Khrih cu nawlbiathar, biathlungtu palai cu asi, cu biathlungtu nih hriak athih mi zumawktlak mipoh nihcun vanah laksawng covo an nei, an dong. (Heb 8:6; 9:15).

Bawipa zaanriah hmangtu pawl nihcun vanram pennak chungah an i telve ti an theih khawh.(Lk 12:32). Jesuh Khrih hnungzultu hriakthihmi, amah zumhawktlak tein a hnungzultu siseh aharsatnak, atuarnak tawmpitu pawl nihcun vanah Arorelnak zong an ttawmpi ve lai.(Phil 3:30). Vanram nawlbia chungah an i tel ruangah hriakthih mi ahnungzultu, zumawktlakin a um mi poh nihcun Jesuh Khrih he vanah siangpahrang bantukin zungzal ro an rel ti lai.(Biathlam 22:5) cubantuk mipawl cu Bawipa zaanriah hmelchunhnak cu an dum ve.


Pathian fa an sinzia thlarau nih atheihter mipawl lawng nih Theihzungzalnak, Bawipa zaanriah hmelchunhnak cu aneih awk asi. (Rom 8:15-17 rel te). Paul nih aramiac holhfang “Ka pa!” tinak “Aba,” timi cu ahman. Cu holhkam cu i tlangneltuknak holhkam i hmanmi holhfang asi, “papa” tinak he aa lomi asi caah hngakchia nihcun apa auhnak ah ahman tawmmi asi. Cu “fa sinak thlarau” dawngtu pawl cu thlarau hrin Pathian fale pawl cu an si. Pathian thlarau nihcun an thinlungah atheihter tawn hna. 

Pathian fale hriakthih mi fale an sizia theihthiamnak aneih ter hna. Cupawl cu hi vawlei nun annen tuk ruangah asi hlei cuang lo. Thihtiangin zumhtlakin an um phawt asi ahcun vanramah Pathian roco hawi an si zia an i faingtuk. Tu liao tuchan ahhin, “mithianghlim Pathian hriakthih nak dongtu Jesuh Khrih hnungzultu 1,44,000 lak ah tlampal te lawng an tang cang.(1 John 2:20, Biathlam 14:1) Athlarua thianghlim ruangah an nih cu, “Aba, Ka pa!” tiin an au chuak.  Pathian he an i laicinnak hi a vathuk hringhran dah!

Remcaan hmaisabik ah ka van peh t'han lai------

DAWTNAK NAWLBIA PA-(10)

Na kawppi (na nupi/pasal) he zungzal dawtnak chungi khau kan sak khawh nak dingah cun atanglei i kan van tarlan mipawl hi nupa nih(nan pahnih) nih zuhlding mi  hrimhrim awk an si.

1. ZUMHTLAK TEIN UM

=> Na nupi/pasaI lakah, cungah zumhtlak tein um zungzal khawh i zuam. Zumhawktlak sinak hi nan karlak ah DAWTNAK tinung cerhti achuahtertu abiapi bikmi cu asi, cu zumhawktlak sinak cu Bawipa sinin arakmi sis eh.

2. KHAT LE KHAT I ZAHTHIAM

=> Na kawpi, na nupi/pasal he pakhat le pakhat ziahthiamte i um i zuam. Pakhat le pakhat bia i ngaipoimawh piak uh law, Pasal bia siseh, nupi bia siseh athadeuh mi asi ahcun zulhkhawh i zuam.

3. NAN KARLAK BIA KHA ZEIDANG NAKIN NGAI POIMAWH ZUNGZAL UH 

=> Zeithil kan tuah ding hmanh va sisehlaw, kan nupa karlak thiltha chuahtu asi lo ahcun tello ngam, tuah lo ngam mai ding. Nan karlak kha ahmaisabik ah ruat hmaisa zungzal thildang nak in. 

4. RINHLELH UM DINGIN NA UM AHCUN DOTHLAT NA NGAMH VE A HAU... 

=>Na kawppi nih an zumhlo, an rinhlelh asi ahcun, an zumhlonak, an rinhlehnak kha langhternak ah le zumhawktlak na sinak langhternak dingah a zumhkhawhnak dingah le ai lawmhkhawh nak dingah felfai tein chimh khawh i zuam ding, thuhmi neih lo ding asi.

5. NAN KARLAK AH THUHMI BIATHLI UM DING ASI LO. 

=> Biathli le thuhmibia relngam lomi atam tik ahhin thilt’hanak in thilt’halo lei ahhin hngawr anei tawn, a van kehkuai ngaingai tikah khin cun belobak i  i chuah a fawi te. Curuangah nan pahnih karlakah biathli, thuhmi a um ding asi lo. 

6. PEHTLAIHNAK T’HA 

=> Na kawpi cu na dawtbik mi le na duhbikmi lawng asi lo i, na chungkhar le na hawi vialte nak hmanh zongin nai thimmi asi caah amahnak in pehtlaihnak t’ha dang neih hlah. Nu le pa, u le nau an biapi lo tinak si loin abik, acem, cu na kawp kha siseh. Zeipoh tuah dingah siseh hmunkhat teah tuah khawh i zuam ding, nu le pa bantukin pakhat le pakhat i ngainaton thiam ding hi asi. 

7. NA THINHANG ZUNGZAL DING ASI LO 

=>I sik le i cak caan um tawn ko hmahsehlaw, na thinhan zungzal dinga si lo. Athinhan asi hmanhah adam hmaisa zungzaltu si i zuam law, nan karlak tuaht’hatu si hmaisatu si zungzal khawh  i zuam. Cun hihi a poimawh ngaingai, thinhan poh i, zeivial te adong dih bantuk i ruahnak thinlung hi maktak diam law, i t’hen hi olsamtuk i rawthngaltu si hlah. 

8. A DAWHKHOTU SI ZUNGZAL I ZUAM

=>Nu deuh hi pa pawl nih an dawh thiam zungzal deuh ding cu asi timi ruahnak hi hlonh, pa pawl hi nawlngeihnak an nei deuh ti ruahnak zong hi hlonh uh. Curuangah nu zong si law, pa zong si law, na kawppi lakah cun dong thiam lomi tangdornak le zaangfahnak cu zeitikpoh ah langhter khawh i zuam.

9.THIEHTHIAMNAK LE NGAIHTHIAMNAK NEI 

=>Na kawppi dik lonak le tlin lonak zawntete cu ngaithiam law, philh piak khawh i zuam. Zeitik hmanh zongah theihthiamnak le ngaihthiamnak thinlung liamin  zoh law, i sik le acak hi pumpelh khawh i zuam.

10. KAWPPI T’HA SI HMAISA I ZUAM 

=> Kawppi t’ha na neih khawh nak dingah na kawp lakin zeipoh na beisei athiang. Asinain, cubantuk t’hiamt’hiam in na kawp zongnih a duh ve i, a mamawh ve ti kha theithiam. Curuangah na kawppi lakin na beisei mi vialte kha nangmah ah langhter hmaisa sehlaw, kawppi hrangah t’ha hmaisa si  i zuam.

Hi vialte hlawhtlinnak hi Pathian a si ti hi thei zungzal law, na kawppi he nan karlak cu cat loin Bawipa sinah ap zungzal. Cuticun, na beiseinak lengin Cung Pathian nih lei thlawchuah he van lei thlawchuah he an vurh chinchin hna lai. 

BIBLE CHUNGI NUSALT'HA T'HENKHAT PAWL

Kan Bible cauk chungah hin nusaltha zeimawzet zohchunh awktlak an rak um hna. Asianin an zatein kan van langhter khawh rih lai lo caah athen lawngin vanzoh khawh kan van i zuam rih lai tutum cu adang cu caan remcan ah peh khawh kan van i zuam tthan te lai.  Miraltha, zohchunhtlak tampi an rak um ko asinain kum zabi zeimawzet avan liam ngaingai hnu ahcun an kawnglam chim le relin  zeitluk miraltha le cawnawktlak an sinak siseh, an kawnglam tete hi an lo ziahmah hlah maw tiah ka ruah, ziah ti ahcun ahlan kumzabi hramthokka te khan Judah miphun hrimhrim  nih annunphungah nu nihcun dinhmuntha rak co kho dinghin ahartuk achan cu nu hi zeiah an rakreltuk lem lo ruangah hin arak si. Annunnak ah zohthimhtlak an sinak le zeibantuk minu dah an si ti an nun van zoh khawh i zuam  hna usih.

ABIGAIL:  Abigail i pasal cu Nabal asi, apasal nunzia le umtuning cu mah le mah zawnlawng ai ruat mi, mah tanghma sialnak in akhatmi pasal asi. Asinain  Abigail nihcun athinlung fimnak le khuaruah thiamnak hmangin a chungkhar le cu thihnak in achanh khawh hna, cu lawng si loin apasal chungkhar zawnruahnak zong nei lem lomi muihnak thong chungin ceunak nunah ahruaitu, JESUH KHRIH nun nei ding tiangin apsal lamhruaikhotu nusaltha, zohchunhtlak Pathian salnu asi ti kan hmuh khawh. Nu tampi nihhin nu deuh heih kan si cu tiin tongpa tangdorin an pasal le hmaiah an idor tawn, a sinain thi khuaruahhar tuahkhawhnak maksak an nei tihi nutampi nih an i philh an i thei bal tawn lo, Asinain na innchungkhar hrangah na pasal hrangah muihnak lam in ceunak lam lei ah hruaitu nusaltha, Bawipa tuahkhawhnak thlarau cahnak an pek tihi philh hrimhrim hlah. 

ANNA : Anna ti he ai lomi cu “Hannah” ti asi, Anna cu  Phan’u-el timipa nupi asi, Anaa timi sullam cu “zangfahtu or bawmtu” tinak asi.  Apasal min Phan’u-el ti umzia cu “ Pathian mithmai” tinak asi. Cucun Anna cu Pathian mithmai hmu hmaisabiktu nuthianghlim le nusaltha, vawleiin siseh, thlarau leiin siseh, nun cawnawk atlakmi, Abiakinn thiang angainatu nupi, angaina tilawng hmanh in duhtawk loin achun azaan in Pathian ariantu nu ropi asi. Tuchun, tuni caanah innchungkhar nu bik asimi vialte hna nihhin, zeitlukin pasall siseh, fale hrangah siseh, thildang nak hmnah in ahmaisabik ah atikcu le acaan Bawipa ke hramah alut zungzal hmaisatu, zohthimh awktlak nutling na si ve maw, si ve lo dah? Maw zeitik caan zong i fale hruai chom, fial chom, haumi innchungkhar nubik ka si tihi ruahtlak ngaimi asi. 

DEBORAH : Deborah timi min achan cu Hebru holh cun, “Khuai” tinak asi. Cun American pawl nihcun naute min ah an hman ve tawn. Israel mipawl nih nasa ngaiin Pathian an hlawt liao caan ah Pathian duhzawng tein bia aceihpiaktu nusaltha profet pakhat asi. Cu liao caan i Israel hruaitu thalo vialte dohngamtu, Israel mipi Pathian thimmi miphun sunglawi takin teinak a chuahpitu nusaltha profet asi. Culawng si loin ral an tei hna hnuah biazai ropitak atialthiamtu, atial khotu nudanglam tak pakhat asi ti zong Biaceihtu chung kan rel ahcun kan hmuh khawh. Nu cu thazaang tlawmmi kan si ti ruahnak thinlung neihnak hin an tuahkhawh mi hlawhtlinnak lamin minu tampi, innchungkhar nubik tampi cu theithiam loin an caan alakka ah an dihter tawn, hi ka cahduh mi cu asi nu cu pa nakin thazaang tlawm deuhmi kan si tiin pasal le tanglawng ah i benh in, khuaruat huaha loin, um citcet hlah, thilnasatak hlawhtlinnak achuahpi khotu dingah Bawipa thimmi nan si tihi na theih than dingah thazaang kan van in pek duh fawn hna. 

DORCAS : Dorcas cu zumtu mi zaangfah nei mi asi lawng si loin mi nunnem tiin kawhmi zong asi fawn. Thiltha a tuah ruangah le zaangfah lainatnak aneih ruangah zumtu asi lo i, zumtu asi ruangah thiltha tuah auartu le zaangfahnak nun aneitu asi deuh. Innchungkhar nubik nunnak ah thilsian ciaociao le zaangfahnak lungthin neih ciaociao ko dingah cun Bawipa theitu, zumtu, nungzultu kan si ruangi zaangfahnak nun le dawtnak siannak aneitu hi zeitluk khin dah a va sunlai hlei hna dah? Khiartuk nun timi umzia cu mahtanghma lawng i sial tinak he ai lo, asinanin zumtu chungkhar nubik, Pathian tihzahin anun neitu asiah cun midang hrangah thlawchuahpetu, bawmtu, thentu, zawnruattu, zohthimhtlak nupi nan si awk asi tihi ka van bet duh tthan.

ESTHER : Esther timi min sullam cu “thup” tinak asi. Amiphun an luatkhawh nak ding caah thihngamh in a Judah miphun sinak kum zeimawcen athuptu nu raltha “the hero women” pakhat asi. Amiphun saltannak hmun in an luatkhawhnak dingah caah tihnung pipi karlak zawngah zam loin hmainawrtu amiphun pawl an luatkhawhnak asi phawt ahcun tiin thih zong atih lomi nu asi. Adonghnak ahcun saltannak chung cun a hruai khawh hna. Chungkhar nubik Pathian nih mi special bik, mi bik ah an ser timi theiin atakin tuahkhawhnak thawnnak thazaang na nei ve, ruahnak na nei ve tihi nan philh tuanruangah asi, cuti ka titik ah pasal le cung i hlorh ding nawlneih ding ka tinak si loin phun le hnam tiang hmanh in hruaichuak khotu kha minu ESTHER dakaw asi cu! Bawipa nih an pekmi na talent kha thup hlah hmang chuak! Na pasal, na fale le nan innchungkhar  nun te a caurau maw, zeisal ahdah nan tan Esther bantukin nan innchungkhar saltannak hmunin ahruaichuak khotu innchungkharnu na si ti kha theiin Bawipa nih sersiammi midanglam an sinak kha hman chuah khawh i zuam! 

EVI, MIVIALTE NU : Eve cu kan theih bantukin mi vialte nu asi ti kan theih. Atuanbia kan van zoh asi ahcun tunitiangin kan mitthlamah avan lang colh mi cu zeidah asi tiah cun Pathian nawl angai lomi nu asi tiah kan theih khawh colh, Pathian nih tuah hlah uh, ei hlah uh, atimi ngai lo riangmangin Abia eltu asi ti kan theih colh, curuangah zawtle fahnak zong um lonak EDEN DUM chungah khan nuamtukin khuasa kho ding an si ko nain an nawlngaih lo ruangah, hnawtchuah tiangin an rak tuar kan hmuh. Ahmaisabik cu amah sual ruangah asi khah, curuangah cun innchungkhar nubik nih nan mah ruangah innchungkhar anuam kho, ahlawhtling kho, cubantuk thotho in nan mah ruangah innchungkhar thennak achuak kho, retheih zonzaiin nan um kho fawn, curuangah nan duhthimnak kha Pathian duhzawng asimi si zungzal hi a herh ngaingai. 

HAGAR : Hagar cu Abraham nupi pahnihnak ti zongi chim khawh asi, amin  sullam cu “zaam” or “himnak hawltu” tinak asi. HLawtmi minu tizong ah chim asi fawn, asinain beidongin a aihramnak aw Bawipa nih angaih piak, atheihpiak. Hagar cu beisei ding, ruahchan ding aneih lo hnu zongah Bawipa ah ruahchannak a hngattu, aneitu asi, Hagar fapa cu Ishmael asi. Tuchun tuni tiangah Ishmael thlah, phunhnam kan zoh hna ahcun relcawk loin an khat, ziah tiah cun apa Abraham sinah Bawipa nih thlawchuah arak pek cang ruangah asi ti kan hmuh khawh. Hagar nun i kan i zohchunh dingmi te cu inn le lo zong a nei lo, a cubet ah sal asi fawn rih, a cubet ah hnawhchuah asi rih fawn, minung sinak cubak i beidongh ding hlei a um in kan zum lo, asinain hi minu nihhin aminung lei sinak, ruahchannak a um ti lo hnu ah Bawipa ah ruahchannak nung hngatngamtu chiangamtu, neitu asinak hi kan i zohchunh awkah athatuk mi asi tiah ka ruah. Innchungkhar nubik dinhmun in beidongh oltuk hna hi atha lo, cucun Bawipa mizia zong asi fawn lo. Hagar bangin zumhnak thawng ngeitu si dingah thazaangthar kan pek duh than hna. 

HANNAH : Hannah cu Shiloh rampawngi a ummi Ephraim tlangpawngah khua asa mipa Elkanah nupi pahnihnak asi. Hannah nihcun fa ahrinpiak khawh ve lo caah ngaihchia lung retheiin caan hmangtu minu asi. Asinain Bawipa sinah rauhchannak zumhnak angei, fa aneih ve lo tikah cun nehsawhnak phun zakip atuar, sihmansehlaw Bawipa sinah biakamnak aneih i, Bawipa fa na ka pek asi ahcun na riantuantu dingah nakut ah kan pek than lai tiah biakamnak atuah, abiakamnak bantukin Bawipa nihcun hlawhtlin taktak cu a van pek angaingai, cutikah cun abiakam ning bantuktein Bawipa hmai ahcun atuah. Hika ah kan hmuhkhawh mi cu zeidah asi tiah cun zumhtlak asinak le nehsawh, nautaknak phun zakip tuar ko hmanseh, Bawipa ah zumhnak ruahchannak aneih mi nihcun, tuarkhawhnak anei, cucun abiakam ning bantukin azulh, atuah khawh, kan nih cu kan si lo, bia kan i kam Pathian hmaiah, kan tuah hlei lo, zumhtlakin kan um lo, thlawchuah zong hi ngaingai te tiahcun kan thlak tawn lo. Zeibantuk harsatnak na van ton caan zongah Hannah nunziaza dawh le cawntlak nun hi van i cawn ve zungzal kho u law zeitluk khin dek a hei that chinchin nga dah mu...maw “MOTHERS” pawl. 

LOT NUPI : Lot nupi tuanbia cu ka theihcia viarmi an si ko hna khah. Lot nupi nihcun atuahsual mite kha zeidah asi kha? Atuah sual mite cu, Bawipa nawl ngaih lonak te kha asi, lot nupi nihcun vawlei thil suile ngun an tami vialte a vanuitukah, sadom le gamorah kha tipiin van chuah cu alung asia a hrem arem kho lo, a uituk hringhrang tik ahcun hnunglei avan i hertik ahcun cite tungpi ah ai cang diam ai!!! Zeidah akan cawnpiak duh mi asi ti ahcun vawlei thil duhtuk, uartuk, ngahsaktuk, ruatuk, lawmtuk, timi hi Pathian nawlngaih lonak cikhat asi tihi theitthan hna usih. 

LYDIA : Lydia cungcang hi Bible ah tam alang lem lo, (lamkaltu:16:12-15, 40; Philipi : 1:-10) chungahah hmuhkhawh asi. Lydia hi business thiamngai minu asi. Amah te tiangin inn ai neih, culawng si loin servant, umpitu house maid tiangin a nei, cubantukin mah le mah tein ai todelh kho mi, sipuazi thiamngaimi a rak si. Ahlan ahcun Pual le Silas nih thawngthabia chimnak a um ve ko angai ve ko nain, apiangthar rih lo, zawnpiaknak adih khawh in Judah sakhua biaknak ah aitel thiamthiam, asinain caan a hungsau hnuah cun Pual le Silas biachimnak in piantharnak a van co ve. Cu hnucun aneih achiah, asum le pain atheihkhawh chungin Paul le Silas riantuannakah, hehtiin neih le chiah tlinhtawk tein aitel tu, abawmtu asi, achancu anunah Jesuh Khrih dawtnak, zaangfahnak, hngilneihnak atakin a co cangcaah asi. Lehhnu le bang ahcun Paul le Silas nih a inn cu thawngthabia chimnak ash siseh, riahnak tiang hmanh in an rak hman ti asi,,theih kauhnak i an tial chungah. Innchungkhar nubik na dinhmun phaktawk tein na theih khawh chungin na neih, na chiah hmangin Bawipa ram akauh ching lengmang khawhnak hnga tuahkhawhnak, thazaangnak nan rak ngei zia hi Lydia nunzia in kan hmuh khawh. 

MARRY LE MARTHA : Bible i kan theilar cemmi tuanbia lakah ai tel ve mi cu Marry le Martha hi a si theu lai dah tiah ka zumh. Bathany khua ah Jesuh le azultu pawl cu Martha tein an vat lung, cutik ahcun khualliam pei kan neih cu tiah Martha nihcun hehtiah ei le in leiin theihkhawh chungin athawtkhawh chungin atuahto aitimhnakah Jesuh cawnpiaknak cu abuaituk caah a ngai zong angai manh lo ti kan hmuh. Bawipa hrangah tiin atuah mi kha thiltha lo si loin thiltha asi ko, asinain khamnak timi cu zeitik poh neih khawh mi le duhtik caan poh ah neih khawh, lakkhawh mi thil asi lo, culawng si loin mah ro cu tuchun hrang lawng asi lo i, zungzal daih mi rothil asi caah asi. Bawipa hrangah tuan timi cu hi vawlei kan damchung poh cu tuan khawh nak caan kan va nei kho men, asinain khamhnak timi neih manh loin kan nunnak adihsual citcet ahcun second chance timi a um tilo ruangah, Abia ngai dingin “azeidang buaiding nakin kan mah pumsa hrimhrim in “sacrifice” kan herh. Innchungkhar nubik sinak dinhmun in Pathian he caanhman khawh lotiangin mah le duhnak ah siseh, mah le ei le dinding buaiin Pathian biaknak caan thitha hmanh nei loin na um sual tawn maw, pasal le hrangah, fanau le hrangah zohthimhtlak chungkharnu si dingin i zuam chinchin tiah thazaang ka van in pek chap duh fawn. 

TUKFORHNAK (1 Kor 10:13)

BIAHMAI THI: Zumtu  diktak nun ahhin cun nitin an nunnak ah tukforhnak hi lohtheih loin an tong zungzal tawn. Reformer Martin Luther nihcun zeitindah arak chim ti ahcun, “Van i a zuangmi vate khi vanah zuanhhlah ti khawh asi  lo, asinain cu vate cu lucungah busak lo dingin tuah khawh asi, tiah a chim. A chimduh mi cu tukforhnak hi ka tong duh lo, ka hmu duh lo ti khawh asi lo, kan ton tengteng dingmi asi. Curuangah zeibantuk caanah zumtu kan nunnak ah tukforhnak aphan tawn? Thlemnak timi cu zeibantuk dah asi? Timi pawl hi kan theihfiang dingin a biapi ngaingai mi asi. Cupawl cu van zoh hna usih atanglei bantukin:

NUAMHNAK (KOL 3:5)

Vawlei cungah minung mitin ahmuh mi nuam ti zawng, thinlung nih nuam ati zawng, taksa nih nuam ati zawng nuamhnak tibantuk  in tampi an um hna. Pathian bialeng i nuam kan timi pawl pohpoh siseh, Pathianbia nakin  nuamhnak hrangah caan kan pektam mi pohpoh hi tukforhnak cu an rak si tawn,  sualnak lei a kan hruaitu pakaht asi. Pathianbia nak caan na pek deuh mi? Nuam na timi zeidah an si? Cucu na hrangah tukforhnak phunkhat cu asi. Nuam na timi kha thatein zoh than hnik! Setan tukforhnak asi kho.

DUHMI (Phungchimtu 12:9)

Vawilei cung kan nun chungah hin kan taksa nih duhmi, hiarmi tampi aneih hna, kan mitnih zohduhmi tampi torlecheng aneih hna, kan hna nih theihduhmi tampi aneih fawn hna, kan taksa nih tep duhmi tampi aneih fawn . Pathianbia nakin kan duh deuhmi, kan buaipi deuhmi kan caan kan pek deuh mi hi setan tukforhnak pakhat asi tihi kan theih tthan  aherh. Setan nihcun kan duhzawng thil hmangin akan thlem i sualnak ah mi aluhpi tawn. Na duhmi, na tuah cuahmahmi  kha thatein zohtthan tuah, satan nih an tukforhnak hmanruah asi kho.

HERHMI (Matt 6:28:33)

Satan riantuannak lakah nasa ngaiin a canghvaihnak pakhat cu zeidah asi ti ahcun  kan tlakcham liao caan te hi arak si duh ngai tawn. Sum le pai ah kan tlakcham liao teah hin Pathian mithmai zoh loin olthadakin  minung duhnak zul tahratin dik lonak he  tangka rak ngah, neih, lakluh hi arak olte, asi loah  chehra cheukhat(1/10) pek lo zong a olte fawn. Kan lei taksa nih  herh mipawl hmangin  zumtu kan nunnak ah Setan tukforhnak hi a tu le tu in avan phan tawn,  sualnak, tukforhnak khur chungi  kan thluk, kan luh ding lawnglawng hi a kan bawh.  Kan herhmi thilpawl hi raalrin kan herh, mahcu kan herhmi thil hmangin setan nih akan thlem tawn.

THAZAANGDERNAK (Isaiah 40:29-31)

Minung nih cahnak thup kan neih bantukin, thazaangdernak zong kan rak nei ciao fawn hna. Pathianbia ah siseh, nitin kan taksa nunningah kan thazaangdernak ciao kan i thei ttheu laid ah. Mah cu hmang cun setan nih tukforhnak rian avan ttuan tawn. Zeibantuk minung zong nih thazaangdernak cu kan nei ciao, pakhat lawng zong asi khawh bantukin tampi zawng asi kho tthiamtthaim fawn. Na thazaangdernak  i nai theihnak zawnah ralring tein um khawh i zuam, cuka zawnte ahcun setan nih caantha lak ai tim zungzal caah kan i ralring awk ah a herh ngaingai.

THATHUTNAK (Phungthlukbia 13:4, 2 Thes 3:10-12)

Zumtun nun tlakchiatnak le tukforhnak chung i kan tluknak achan pakhat cu thathunak hi asi. Mi thathu pawl nihcun thlacam an huam lo, Bible rel an huam lo, khawmh zong an huam fawn lo, Pathian rianttuan ding an huam lo. Curuangah zumtu nunah an cak kho bal lo, tukforhnak olsam tein an tlu tawn. Nitin nanunnak ah thathuin um hrimhrim hlah, zeicaah tiah cun  Pathianbia thawnnak thazaag na nei lai lo i ralring. Tukforhnak chungah luh a fawite.

DUHTHIMNAK (Deut 30:19)

Kan duhthimnak hi Zumtu pawl nunnak ah abiapi ngaimi asi, zeiruangah tiah cun kan duhthimnak cungah atakin(practical) kan tuah, kan cangvai tawn ruangah asi. Kan thuthimnak hi a biapit tuk ruangah setan nih kan duhthimnak cu amah nih uk asi loah, amah nih nawlneitu si ai tim zungzal tawn. Curuangah thil pakhatkhat tuah dingah duhthimnak tuahin biakhiahnak kan tuah tikah Bawipa duhzawng asi maw si lo tihi fiangtein kan ruah setset hmaisa hi aherhtuk hringhran. Na duhthimnakin na tuahmi, na umkalnak ah siseh, nan nunning ah siseh ralring tein kan nun kan hman hi a poimawh, achan cu kan duhthimnak hi setan  duhnak deuh tu hi arak si ziar kho tawn.

VAWLEI SUNPARNAK ( 1 John 2:15-16)

Vawilei cung hi Pathian he nunkop lo ahcun vawlei sunparnak phunphun hi duhding tlak le buaipi tlak ngaingai ding hna khi an van lo tawn. Asinain hi vawlei sunparnak le dawhnak vialte hi zungzal, kumkhua daih pakhat hmanh an um lo. Setan hi afimtuk ruangah  minung ahopoh nih kan buaipi mi vawlei dawhnak, sunparnak phunkim hmangin zumtu kan nunnak ah tukforh nak  avan phan zungzal tawn. Vawllei sunparnak le dawhnak  a zuanhnawh zungzaltu na si ve sual maw? Setan nih vawlei sunparnak hmangin kan thinlung teikhawh ai tim zungzal ti hi kan theih aherh.

CAAKNAK, HIARNAK (Rom 13:14)

A hohmanh hi hi vawlei cungah taksa le thisen in  khua asa rihmi kan si rih ruangah caaknak le hiarnak hi kan nei zungzal. Kan theihthiam khawhnak dingah abiatukmi cu zeidah asi tiahcun caaknak le hiarnak hi a tam u cu sualnak lam akan hruaitu an si. Hi kan lei taksa le thisen nih a hiar tawn mi cu  Pathian duh lo zawng thil hi an sit awn. Na caak/na hiartukmi thil pawl kha na taksa duhnak zulin tuahcolh theu hlah,  Pathianbia lenglam asi sual ahcun setan thlemnak tukforhnak an si tawn.

THLAWCHUAHNAK (Hosea 2:8)

Pathian thlawchuahnak kan relmi pawl hi asunglawi tuk ko, asinain a hmangthiam lotu hrangah cun tihnung  anung ngaimi thil asi fawn. Zeiruangah tiah cun thlawchuahnak kan co tikah Pathiannak in cu thlawchuah kan don mipawl cu mitampi nih an buai i, apetu Bawipa Pathian kha zeihmanhah an rel tawn lo, kan nih zumtu laimi tampi le bang hi cu harsat liao caan ah Pathian duhngai tung i, tlawmpalte kan van i sirrem deuh, kan van neinung deuh asi loah maw, ramdang  van phak ruangah Pathian duhnak, dawtnak tumchuk deuhdeuh tibantuk hna hi hmuh ding tampi kan um hna. Pathian thlawchuahnak na co mipawl hi akilkhawi ning thiam i zuam, culo ahcun setan hmanrua sualnak lamah an hruaitu ah an i cang kho.

BIADONGHNAK: Hi vawlei cung tisa le thisen in kan nun chungah hincun  tukforhnak lakah, sualnak lakah khual atlawng cuahmah mi kan si. Setan nihhin tukforhnak dingah hmanrua (tecques)aphunphun a dap zungzal, lam phunphun adap. Acunglei kan van tarmi lakin pakhatkhat in nanunnak ah setan nih avan in thlem/tukforh hrimhrim te lai, an tukforhnak hmun  thengte kha theihkhawh i zuam law, Bawipa Pathian cahnak rinchan in  Bible relnak in siseh, thlacamnak in siseh, Pathianbia nunpinak nak le A mahah kan nun i app than in teikhawh i zuam.

NOTE: Sualforhnak le tukforhnak lakin luatnak ding lam a um zungzal (1 Kor 10:13). Kristian nun vatamin timi chungin aremcan ningin ka van lehchin mi asi.

KHUARUAHHAR BIBLE

Pathian bia (Bible) hi vawleicung cauk lak vialte ah cauk danglam cemmi le maksakbik cauk asi. Zeiruangah ti ahcun Bible chungah thilttha zeizong vialte a um dih, thlawchuahnak, fimnak an um. Bible adanglam nak atawi zawngin van tar usihlaw:

1.FIMNAK: 

Vawleicungah fimnak timi he pehparin holhkam phunthum a um: 1). Cawnnak, 2).Theihnak/theihkauhnak le 3).fimnak tiin an um. Cawnnak le theihnak hi, vawlei vawnnak le theihnak ruangah neihmi an si hna, asinain fimnak taktak cu Pathian sinin arami asi. Saam 19:7, 119:30.

Minung tampi nih kan holhsual ttheu mi cu zeidah asi ti ah cun midang bantukin catang sang ka kai lo, cawnnak ka nei lo, thiamnak ka nei lo kan titawn. Asinain mifim le mithiam, catang sang le degree tam pipi neitu pawl nih an cobanh lomi fimnak taktak cu Pathian sin arak mi fimnak hi asi. Bible hi rel zungzal law, nunpi khawh i zuam law, minung nih pek khawh lomi fimnak Bawipa nih an pek lai. Phungthlukbia 1:7 

2.LUNGLAWMHNAK

Lunglawmhnak timi hi phunhnih in a um: miring nihcun “Happiness le Joy” tiin an tthen. Vawlei lei zu le sa, sum le pai, rumnak le nuamhnak pawl hi minung hrangah cun lunglawmhnak taktak atling kho lo, akan pe kho lo “Happiness” caan tawite chunglawng nuamhnak men fang lawng an si hna. Lunglawmhnak taktak “true Joy” timi cu Pathian bia chung lawngah hin a um. Saam 119:1-2.

Vawlei daan ahcun unau tthittha ka nei lo, cawnnak le thiamnak ka nei lo, degree kan nei lo tibantukin beidong in na um tawn maw? Bible hi rel zungzal law, nunpi zungzal law Pathian nih khuaruahhar lunglawmhnak an pek lai.

3.THLAWCHUAHNAK

Bible hi hlawhtlinnak le thlawchuahnak hrampi cu arak si ko (Jos 1:8, Saam 1:1-5).  Bible aduhtu cu bulpak, innchungkhar, Khrihfabu ah siseh, ram hrangah siseh, miphun hrang tiangin Bawipa nih athlawchuah tawn hna. Pathian thlawchuah co dingah hin: unau ttha tengteng neih a hau lo, background ttha tengteng neih a hau lo, cawnnak le degree neih kherkher hi arak si hlei lo, Bible Pathian bia aduhtu hi Bawipa nih a cawisang tawn han i, thlawchuahnak taktak cu a vurh tawn ko hna. Zumtu mipiangthar ai ti zungzal ko nain Bible relduh lo hi cu khuaruahharbak khi kan si ko. Bible rel kan uar lo ruangah zumtu kan nunnak ah danglamnak, lunglawmhnak, hlawhtlinnak le thlawchuahnak kan co khawh lonak hi asi. Curuangah minung kan dam chung i kan herhbikmi asi mi: FIMNAK, LUNGLAWMHNAK LE THLAWCHUAHNAK kan co khawh nak dingah Bible rel zungzal, nunpi zungzal usih! 

Note: Bible hi duh! Tlai zungzal! Rel zungzal law a chung i ummi thlawchuahnak cu co hrimhrim lai!!!

(Note: Khristian nun vitamin cauk chung i van leh tthan mi asi.)

“PUMPELH KHAWH LOMI THIHNAK”

Minung kan theih hrimhrim  dingmi le biapi ngaiin kan chiah dingmi asi ko nain voitampi kan daithlan sualmi le kan ruahtuk bal lem lomi cu “pumpelh khawh lomi thihnak” hi asi. Saam cattialtu nihcun  Saam 90:12 chungah, “Nun atawizia hi kan cawnpiak law cutin kan fim  kho lai” ati. Vawileicung nun atawizia, zeihmanh asi lo zia, atheifiang taktaktu nih hincun Pathianbia lawnglawng hi an buaipi. Asinain, vawleicung nun tawizia aruatballotu nihcun vawileicung sunparnak, nuamhnak le sualnak lakah an nun duhtharekin an hmang tawn. Curuangah kan i hngilhnak in akan tthangtu dingah Thihnak kong hmangin ralrinnak van latti ciao tthan hna usih.

1. Mizei zong pohnih ton ding mi asi (Heb 9:27: Job 30:23)

Thihnak hi mi zeipoh zong nih kan ton dingmi asi, culak ahcun nang le kei zong kan i tal ve. Ni nikhatkhat ah kan tlaihkhawh loin kan thi ve hrimhrim te lai (mithianghlim pawl lawrkhawm tiangin cengmang kan rak nun lem lo asi ahcun).

2. Mi vialte ahngah dih hna (Lamkaltu 7:2)

Thihnak nihcun mi vialte cu a kan hngah dih. Mirum le rethei, ramnuam le ram harsa, miropi le mizeilemlote zong siseh cu thihnak nihcun akan hngah ciao, akan hgnah zungzal zeitik ahdah kan ton lai tilawng ahngaktu kan si. Cu thihnak cu zeitik ah a van phak lai kan thei fawn lo.

3. Tikcu caan khiahcia te asi(Job 14:5)

Thihnak nihcun mi vialte cungah ro arel lai bantukin, atikcu le caan zong Bawipa Pathian nih a khuakhan cia thlumi asi. Cu Pathian lairel mi cu zeibantuk minung hmanh nih an lonh kho lo, an tan kho lo.A sinain cu Pathian i lairel mi tikcu le caan cu Pathian nih akan chim lo, ahohmanh nih kan thei lo. Nang le kei zong cu lairel mi caan ahcun thihnak kan tong ve hrimhrim lai.

4. Luatnak a um lo, humhimnak a um hrimhrim lo(Lamkaltu 8:8)

Hilei taksa hi thihnak lakin a himkhotu, aluatkhotu a nithla tthial khotu hohmanh an um lo tiin (lamkaltu 8:8) ah kan hmuh khawh. Ramnuam kan phak zongah, rumnak kan neih zongah, cawngnak lei degree sangsang kan neih zong hmanhah cu thihnak cun luatnak ding lam a um kho hrimhrim  lo. Nang le kei zong kan luat hlei lai lo.

5. Lei taksa donghnak asi (2 Samuel 14:14; Job 7:9, 10:21)

Thihnak hi kan lei taksa donghnak ding cu asi, asinain (Thlarau belte donghnak asi lo”.  Phungthlukbia ahcun, “ti abung cangmi cu ruhkhawh asi lo” ti asi. Minung zong hi thihnak kan ton hnuhnu ahcun ka duh rih lo, nun bet rih kan duh ti zong atheih fawn lo. Vawlei cungah tthate in ka nung tthan duh, nu le pa cawm tthan rih kan duh hna, Pathian hrangah ka theihkhawh tawkin nun tthan ka duh ti zong angah fawn ti lo. Curuangah cun thihnak kan ton hi kan lei taksa donghnak cu asi ruangah, kan lei taksa hi taksa nun ah siseh, Pathian hrangah siseh, diriam tein atthabikin hman ciao khawh i zuam hna usih.

6. Tikcu le caan theihkhawh asi lo (Gen 27:2)

Minung kan nunnak hi zeitik ah dah adih lai, zeitik ah dah thihnak hi kan ton lai tihi kan thei lo. Bible nih akan chimh ning ahcun voikhat thawhchuah tluk men fang kan si zia (Saam 62:9), nikhat chung te hmanh it hi kho mi(Job 4:20), thaizing zongah thi kho mi (James 4:14), caantawite lawng asi (Saam 90:5). Cu thihnak cu minung cungah ruah lopiin aphan tawn, hohmanh an i timlam manh bal lo. Kan cung zongah aphan kho mi le aphan lai dingmi asi fawn.

7. Biapi ngaiin chiah dingmi asi (Phungchimtu 7:4, 14)

Bible nih hitin achim, “mifim pawl ruahnak cu mithiinn ah a um” ati. A belmi cu “Chiatni ah khua ruat” ti asi. Mifim pawl nihcun midang thihnak kong an theih tikah khua an ruat, thi kho ve mi ka si ti an i fiang i, ralrinnak cang an thiam. Mifim kan si ahcun nang le kei zong thihnak kong hi biapi ngai tein kan ruah ding mi asi. Asile cu thihnak kong cu zeiruangah dah kan ruah a herh nak chan? Si... Bawipa khamhnak nei co loin thihnak thlanmual na liam sual pang asi ahcun, na thihni kha zungzal hellram, dongh thiamti lomi hmun ah na phakni asi colh lai (Luka 16:23-26, 2 Thes 1:8, Biathlam 20:15). Bawipa neitu, khamhnak cotu na si zongah tuni ah na cungah thihnak van phan sual sehlaw, na Bawipa tong dingin atu nanun ning te hi na di ariam ko maw? Bawipa hi lunglawm tein na tong ngam hnga maw?? 

Maw unau, thihnakin caan anei loh, a duh caanah na cungah a van phan te lai. Thihnak nih hmun a nei fawn lo, aduhnak hmunhmun ah na cungah avan phan te lai, thihnak nih duhthlannak anei fawn hoi lo, aduhduh ningin na cungah a van phan kho. A sau lai lo, minung kan nunnak hi....!!!!

NOTE: Khristian nun vaitamin timi cauk behchan  in ttialmi asi.....

EDEN DUM CUNGCANG APEH PAHNIHNAK

An hrawk:  Israel le kristianpawl kan Pathian hi cu khuaruahhar cu arak si hrim ko, mah fapa rori a minung sersiam mipawl tlanh hau tthan ding khop i nunnak tiang thap, pek tthan hau tiangin ei sianlo mi thingkung an umnak hmun i a rak ṭoter kher hi athei lo cu asi theng lem lai lo nain!! Zeizong vialte theitu Pathian le asi fawn, asiloah ahnawhchuah hna hnuah a fapa thihterter, tlanhter aduh ruangah dah asi hnga ti cu scholar tampi nih an chimceih mi biatlang atling mi zong asi ve fawn.  Ei lo dingin ralring tein a chimlen ko mi hna cu ngai loin hnawhchuah tiangin an van tuar cu asi phawt. A fapa thihter aduh ruangah asi lem lo ahcun, an ei i a nawlpek mi an hrawh tikah cun tlanhtthan an hau lai tihi athei lo ruangah asi hnga maw, cuti asi ahcun hi Pathian hi Pathian ruahnak nei lem lo, fim lem lo, khuaruah kau lem lo Pathian asi men lai titiangin scholar tthenkhat le bang nihcun an zumhnak tiang adung atawlhter phah hna ti asi. 

Note: Pathian nih nan ruahnak le ka ruahnak ai lo lo tiah akan ti...!!! 

Phuah cawp tuanbia hna khi alo pah: Pathian nawlpek mi an van buarter cang ahcun lawngtein kan um tikha an van i theih. Pathian nihcun ,  “Saruak in na um ti cu aho nih dah an chimh, thingthei ei lo ding timi khan a rak ei dah kaw?”  tiah avan ti. Adam nihcun, “Minu na ka pek mi  Evi nih khan a ka pek i, cutin ka ei,” tiin a nupi Evi cu apuh. Hi ka ahhin Evi lawng si loin amah Pathian hrim zong kha amawhchiat telchih khin alang ziah ti ahcun, “minu na ka pekmi nihkhan” tiin a van hmanmi holhkam khin alang chih. Pathian nihcun Evi zong cu a van hal ve i, Evi nihcun, “Rulnih akadehnak i, curuangah ka ei,” tiah a leh ve.  A caan ahhin cun phuahcawp deuh tuanbia a van lawh cang dengdeng hna khi avan um tawn. . Evi nihhin,“Rûlnih akadehnak i, curuangah ka ei,”  a ti. Rûl nihcun dehnak in alang lem lo. Asinain zumtu kan i cawnpiak nak ahcun  hi achia le ttha theihnak thingthei an ei hlanhmanh ah khan chia le ttha theihnak cu an rak nei diam cang ti asi  i,  “ Pathian i pehtlaihnak nun nei in hlimte le lawmte i nun ahlutzia le anawl ngaih lo ruangah hremnak, tuarnak(Experience) an van tonnak zong asi tilei hoiin kan i cawnpiak deuh zong a hung si tiin an chim fawn. 

Rûl nih khan Evi kha a dehnak maw? : Rûlnih Evi kha biahalnak a tuah tik ahkhan, “Pathian nih, “Dum i thingthei hrimhrim nan ei lai lo,” tiah a ti hna.  Evi nihcun, “Ti lo e, dumi thingthei hi kan ei khawh dakaw: asinain dumlaicir i a ummi thingthei belte cu Pathian nih, “Nan ei hrimhrim lai lo, tiah ati hna,” ti asi. Rûl nihcun, “Thi hlah e; nan ei ni lalain nan mit avan var lai i, achia le ttha theiin Amah Pathian bantuk nan van si sual lai ti Pathian nih atheih ruangah asi cu,” tiah avan ti hna. “Nan ei ni lala in nan thi lai,” ti asi, asinain an eini ahcun an thi lo phot, Adam cu kum 930 tiang adam rih ti kan hmuh khawh. Rûl nih khan, “Rul nih khan, thi hlah e,” tiah arak ti khah!! Rûl nih adehnak lai  i, Evi nih achim mi kha, alangh nihng ahcun adehnak si loin, biatak achim khi alo deuh ti asi, “thi hlah e nan ei ni bakin nan mit avanvang lai  i, achia le ttah thei in  Pathian, Amah bantuk nan van si sual lai ti atheih ruangah asi,” tiah ati.  (3:4-5). Evi nihcun, “Rûl chim ning hi asi ngai ahcun khui ka van temchin hnik lai, ati ttheu lai dah!! A thei ṭhenkhat cu eiin apasal zong ahei pek ve, anih zong nihcun a van ei ve (3:6). He thingthei hi  Evi nihcun eicak ngaiin, mitla ngaiin, mi afimter khotu eihiar ngaimi thingthei asi ttheu lai  dah. 

(EDEN DUM TIMI ---A PEH PAKHATNAK)

Pathian nihhin a sersiammi minung a ciahnak dingah hin nichuahlei ah khan Eden dum cu arak tuah, cukaahcun a chiah hna ti (2:8) chungah kan hmuh. “Chak kei or nichuahlei,” ti rengot khin cun fawitein van theih ding cu asi ruam lo. Cuka hmun i tilo dingmi an van tikhan hnawhchuah avan si tikah cun Eden dum chaklei ah adawi hna ava si maw, nunnak thingkung vengtu ah a chiah mipawl kha Eden dum chaklei pangah an rak um hoi fawn, nichuahlei or chaklei ti holhfang hi a uar hleingai, cunglei achimduhnak zong asi kho men ko.

 Eden dumi thilkheu mipawl:  Pathian nih vawlei cun thing mitla ngaimi le eikhawh mi thil aphunphun a totter  nak kawng (2:9)ah kan hmuh khawh. Hika ahhin dumlai i achia le ttha theihnak thinking vantto ter ve ringot zong hi ruahtham tlingte te asi ve. Cubakah nunnak thing avan  tto zong hi ruahnak zong atamter duh ngai ve fawn. Nunnak thing:  “Nunnak thing” hi “Biathlam 2:7-ah siseh, 22:2- zongah kan hmuh khawh fawn hna.  Ezekiel 31:9-  chung i a chim mi  “Pathian thing,” a timi zong hi hi nunnak thing hi asi ttheu laid ah ti zong zumhnak a um fawn. “Pathian dum,” a timi lakih a ṭo mi asi ruangah. Ezekiel 28:13-ah hin “Pathian dum, Eden-ah,” tih kan hmu khawh fawn, Ezekiel chung thotho ah 47:12-ah thei kûng ṭo ding achim mi zong hi Genesis cauk chung i Eden dum timi le Biathlam. 22:2- mi he an i lo ngai fawn.  

A chia le ṭha theihnak thing:  Hi thing hi hi vawlei cungi um taktak i ruahnak zumtu pawl nihcun an ruah mi zong asi. Adam nih a ei ruangah zungzalin helltlak ttih ruangah tutiangin heh tiah tutiang zongah pianthar khawhnak dingah tiin crusade tibantuk, camping tibantuk tuchun, tuni tiang zongah tuah peng a hung si ti asi.  

Note: Asinain mithiam tampi nihcun zeitin dah an hmuh ve tiah cun, thil ṭo mi lakah a chia le ttha theihnak thingkung umbantuk i an chimtawn mi cu thil a um taktak mi si loin tuanbia in chim mi le relmi sawhsawh asi tiah an chim. Cun pakhat an chim tthan mi cu, “Minung nihhin cun a chia le ttha theih khawhnak kan nei i, cupawl cu thil kan hmuhnak in siseh, kan hna in kan theihnak in siseh, kan tonghnak in kan theihkhawh mi si hna seh, kan tepnak in kan theihmi si hna seh, a chia le attha hi kan theih khawh hna tiin an chim.”  Kan thil tonmi le kan theih mi kaltlangin fimnak tampi hi kan i char hna, kan i lak hna. A chia le  ṭha theihnak thingkung le nunnak thingkung hi Eden dum ah ṭo tak tak le um taktak i ruahnak, hi vawlei cungah umtaktak rak sisehlaw cu hmuhchuah in arak um diam canglai tiah an chim fawn. Cutiin rak um taktak sisehlaw cu a birtete zong lain an rak phun hrimhrim lai, hi vawlei cungah hin a ciihi a rak darhdiam cang lai, ti zongin an chim fawn. A culawng hmanh si loin khawika set ah dah Edendum cu aum ti zong thei loin mithiam, mifim pawl zong tuni tiangin an buai peng rih” ti asi.

Eden i tiluang: Eden hind um tihnawng dingin ti hi a luangchuak, cuka hmun cun hmunliin aitthen ti kan hmuh  khawh (2:10). Hi ti, Eden in alungchuak mi hi ativa peng pali pawl he fiangvirviar tein chim asi. Tiva pakhat min cu Pison asi ti kan hmuh(2:11). Havila ram vialte kulhtu asi tiin achim fawn. Tiva pahnihnak cu zeidah asi tiah cun Gihon ti asi, Kus ram vialte kulhtu asi ve kan hmuh khawh fawn (2:13). Tiva pathumnak min cu Hiddekel asi i, Assyria (tu i Syria) ram chak kamah a luang mi asi (2:14), a palinak tiva cu Euphrates ti kan hmuh fawn.

Eden dum nuamhnak: Eden dum hi nuam danglambik deuh hrimhrim i tuahmi,  sersiam mi, asi tiin ruah le chim ciao mi arak si. Septuagint buah cun “Paradis os,” tiin ttial dawhdang asi; Persia chan liao ah an Bawi pawl nih an dum an tuah i, anuamhnakbik alaihlung, danglambik i an tuahmi, an celbawl mi , an ttamhmi chimnak asi. Bible cangah cun, “Pathian dum, Eden-ah na um,” ti ka n hmuh (Ezek. 28:13). Vanram (Paradis) nuamhning an chimning deuh i i dinhchung nak hmunnuam bantukin ruahmi an si tiah an chim fawn.  

Eden le dum khuika ah?:  Eden dum umnak hmun hi heh tiah research an tuah nasa, asinain tunitiangin an chim kho rih lo, dum umnak hmun heh tiah hawl asi  ko nain hmuh chuah cu asi rih lo tuni tiangin. “Chak leiah or nichuahlei ah,” ti a asi ruangah Palestina ram chak lei cu si dawhdang deuh cu asi. A umnak ding awmang deuh i an zumhnak hmun cu Mesopotamia (tu i Irag) ram asi loah, Armenia ram hna khi an si hna. Pison tiva luangnak khi  Arabia khuachaklei si dawhdangin chim a si i,  “Havila ram vailte kulhtu asi tiin a chim fawn. Gihon tiva luannak a van chim ve tthan mi cu Kus ram vialte kulhtu asi tiin a chim hoi fawn. Cucu Ethiopia ram asi tiin an chim hoi fawn ttung, thil si kho dingin an ruat loh. “Hiddekel,” a timi hi  Tigris tiva hi asi tiin an chim. Hi tiva le Euphrates tiva pawl hi cu  Assuria (tu i Syria) ram chaklei kam i aluangmi asi tiin a chim. Curuangah hi tiva pahnih pawl hi cu Syria ram khuachaklei Armenia tlâng, “Ararat tlâng,” tiin an chim tawn mi nitlaklei asikho men tiin an zumh ruangah Eden dum umnak ding awmang zong hi cuka hrawng cu asi ttheu lai ti zumhnak an nei. 

John Skinner- nihcun:  Pison le Gihon tiva hi khuika mi dah an si tihi faingtein thei lo hmanh usihlaw, Hiddekel (Tigris) le Euphrates tiva hnar kan theihkhawh ruangah  Gen 2:10-14 “Eden dum,’ a chimnak hmun cu Babilon (Irag) si maw, Mesopotamia (Iran) hi si maw a hau. Hebru mipawl nihcun  ‘Eden’ ti umzia, achan cu “nuam,’ tinak, “sunglawi,’ tinak bantukin an hman tawn ti asi. Pathianin ei lo dingin a chimh mi  “a chia le ṭha theihnak” an van ei bak khan, “Na eini hrimhrim in na thi lai,” asibukhan Adam kha kum 930 a dam rih. Eden cu hmunnuam le râlmuan nak hmun i chimnak ah hman asi ve fawn (Isaia 51:3). Judah (Israel) pawl le zumtu kan Pathian nihhin zeituangah dah, zeibantuk thinglung neimi hi si hnga maw? Nunnak thing le thing dang vialte theitlai cu ei a sian i, achia le ttha theihnak thingthei belte ei a van sian lo bik kher hi, ei sian lo ding cu rak chia lo lawlaw ding khi arak sin a in..!!! 

Nunnak thing min langhnak pawl:  Nunnak thingmin hi Bible-ah a lang len– Gen. 2:9 ah siseh, 3:22-ah le 24-ah; Biathlam. 2:7, 22:2,14, Ezek. 47:12, Biathl. 3:18, 11:30 ah te, 15:4; Bible cauk lenglam lei i Apocripha-ah cun Enoch. 8:3-5 ah te, II Esdras 8:52-chung zongah  kan hmuh khawh hna. 

Peh tthan ding---manh hmaisabik ah van peh khawh tthan ka van i zuam tthan lai

EDEN DUM CUNGCANG:

Tuttum cu khawi, V.L Ngaihmawia nih (Eden Dum) timi attialmi cungcang behchanin minung kan rak i thawhkehnak hmun le ramte atuanbia in siseh asiningcang tete kan phakkhawh tawktein van zohkhawh kan i zuam lai. Kan nih zumtu aitimi hrimhrim nihhin cun piantharnak taktak kan neihkhawh nak dingah tiin  campaign in siseh, crusade in siseh, kan i cawnpiak tawn, cu kan i cawnpiaknak ah  Eden dum kong siseh, Eden dum in Eve le Adam sualnak ruangah Pathian le minung pawl kan i pehthlaihnak  cu arak cat, asianin Bawi Jesuh nih kan sual ruangi Pathian he ai tthen cangmi kan sinak cu avan kan pehpiak tthan. 

Cuthawngttha a zumh lawngmen si loin ti le thlarauah kan pianthar khawhnak hnga caah  siseh sualbul kan theihfian hi arak herh tawn ruangah hin  kan i cawnpiak nakah sual i kan rak tluknak abul, aithoknak hmun  Eden  timi hmun cu lohtheihloh in chim haubantuk khin avanum tawnnak caan tampi ahung um tawn. EDEN DUM timi zumtu hrangah cun philhkhawh menemen ci arak si lo. 

Curuangah kei zong nih ka van ngai poimawh ve hrimseh. Cawnpiaknak ah kan duh ve sual ah:  Genesis 2:8 kan zohtik ahcun, “Cun Bawipa Pathian nih nichuahlei ah Eden dum pakhat aser i cuka ahcun a sermi mipa kha a chiah,” tiah ati. Cun Bawipa Pathian nih vawlei khan tlak a tlawmpal alak i mipa ah a ser; nunnak petu thaw kha a hnar chungah a chuahhnawh i mipa cu a hungnung ti bia kan hmuh khawh (Gen 2:7), Genesis tein van i thok ahau tthan ko ne hih. Pathian nih aminung tuahmi achiahnak hmun cu “Dum ah” asi. Dum a umnak cu Eden- ah asi.  

Minung achiahnak cu dumchung cu asi, dum cu Eden-ah a um tizong kan theih fawn, Asiahcun Eden cu khawika dah a um kawn ne? Eden umnak hi “chaklei” tiin a chim fawn. Chawklei titikah khawzeilei indah an tah asi ne hnga? Israel  ramin chaklei lam tiin ruat phawt u sih. A chia leh ṭha theihnak thinthei ei akhap mi hna an ei ruangah dawi an rak si ahkhan  Eden du mi thingthei cu  an ei i, zungzal in an nun lonak dingah Eden dum lengah a dawi hna, nunnak thing innka cu veng dingin  Eden dum chaklei pangah cun cherubim vancungmi hna le zei ti lei paoh i aa mer khomi mei vainam kha a chiah hna, ti kan hmuh khawh. (Gen 3:22-29) . Pehtthan ding......tampi um rih----

JESUH CU KHAMHTU LE BIACEIHTU ASI

Bible caang :(Biathlam 20:12)

“ Cun mithi mi kha angan he ahme he, bawithutden hmai i an thut kha ka hmuh. Cauk kha an kau hna, cun cauk adang pakhat, nunnak cauk zong kha an kau ve, mithi cu an raktuah mi  cauk chung i aa tialning khan an bia an cheih hna.”

Warren Wierbe nih a cauk (Meet yourseld in the Psalms) timi cauk chung ahcun hi tihin a ttial. Voikhat cu khuapi ramri pakhat ahhin  rang(Horse) cungah hngakchiapate pakhat cu ai cit, cu liao ahcun ai relhlopi ah cu rang cu acahkhawh chungin atli ciammam ai!!! Cutik ahcun tlangval pakhat nihcun curang cu a hei dawi adonghnak ahcun a va tlaihkhawh ti asi. Cutikahcun hngakchiapate cu zeihmanh i tuahmawh lotein, i khawng lo tein a va chanhmanh ti asi. Mahcu hngakchiapate cu kum zeimawzat avan liam hnu ahcun tlangval muidawh ngai a van i chuah ko nain   misual pakhat ah avan i chuah diam ai, cuticun voikhat cu thawng an van thlak, cun biaceihnak zungah biaceih ding asi ruangah zungah cun an kalpi.

Cu tlangvalpa nihcun biaceihnak zung a vanphak tikah cun khua avan hoitikah cun biaceihtupa cu ahlan i ahngakchiat liao te i, anunnak arak chanhtupa kha arak si ti a theihtik ahcun asinah, “Biaceihtu ahlan i arak kakhawmhtu kha na si ti ka theih, curuangah zaangfah tein tuchun zongah ka khamh tthan ko, ka ngaithiam tthan ko,” tiin avan nawl tthan. Asinain biaceihtupa nihcun asinah a van chimmi cu, “a hlanah cun na hrangah khawmtu, bawmtu karak si, asinain atu ahcun na hrangah biaceihtu ka si cang” tiah avan leh. Cutikah cu hgnakchiat te liao i, rak bawmh mi  misual thawngtlapa cu ngaihchia ngaiin mithlicanghnap he attap ti asi.

Jesuh Khrih hi vawleicung mi vialte hrangah khamhtu asi. Asinain nikhatkhat ahcun mi vialte hrangah biaceihtu asi tthan te lai. Na dam chung caantawite  chungah hin sual le zungzal thihnak lakin an  khamhtu Jesuh Khrih hi theihfian khawh i zuam, zum law, cohlang law, a duhningin nitin te nun khawh i zuam. Atu i a kandawttu Bawipa Jesuh Khrih hi nikhat khat ni ahcun nahrang le ka hrangah biaceihtu asi tthan lai.  

NOTE: Caanttha kan neih liao te le nunchung caantawite ahhin khamhtu Jesuh Khrih hi   aneih in kan i neih khawh hi a va pawimawh hringhran dah!!!! Sakhua phung biaknak men, tthatnak le felnak men nihhin vanram akan phak ter hrimhrim lai lo.